SON DAKİKA
Hava Durumu

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS)

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS), 1930'da İsviçre Basel'de kurulan ve merkez bankaları işbirliğini teşvik eden bir kurumdur. BIS, 63 üye ülkeyle küresel bankacılık standartları geliştirir ve finansal istikrarı destekler. Türkiye ise 1951'de BIS üyesi oldu.

Haber Giriş Tarihi: 24.02.2024 18:16
Haber Güncellenme Tarihi: 24.02.2024 18:20
Kaynak: Haber Merkezi
www.jeopolitikhaber.com
Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS)

Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS)

1. Genel Bilgi

BIS Nedir?
Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for International Settlements - BIS), 1930 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde kurulan, merkez bankalarının işbirliğini teşvik eden ve küresel finansal istikrarı destekleyen uluslararası bir finans kuruluşudur. “Merkez bankalarının bankası” olarak bilinen BIS, 63 üye merkez bankasını bir araya getirerek dünya gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yaklaşık %95’ini temsil eden ülkeler arasında koordinasyon sağlar. BIS, rezerv yönetimi, uluslararası ödemeler, finansal düzenlemeler ve yenilikçi teknolojiler gibi alanlarda faaliyet gösterir. Örgüt, küresel finans sisteminin dayanıklılığını artırmayı ve merkez bankaları arasında teknik işbirliğini güçlendirmeyi amaçlar. 2025 itibarıyla, BIS’in merkezi Basel’de olup, Hong Kong ve Meksika’da temsilcilik ofisleri bulunmaktadır.

Kuruluş Tarihi:
BIS, 17 Mayıs 1930’da, Birinci Dünya Savaşı sonrası Almanya’nın tazminat ödemelerini düzenlemek amacıyla Lahey Konferansı’nda kurulmuştur. Young Planı kapsamında oluşturulan örgüt, zamanla küresel finansal istikrar ve merkez bankası işbirliğine odaklanmıştır.

Merkez:
BIS’in merkezi Basel, İsviçre’dedir. Hong Kong ve Meksika’daki temsilcilik ofisleri, Asya ve Latin Amerika’daki faaliyetleri destekler. 2025’te Genel Müdür Pablo Hernández de Cos’tur.

2. Amaç ve Görevler

Ana Amaç:
BIS, küresel finansal ve parasal istikrarı teşvik etmeyi, merkez bankaları arasında işbirliğini güçlendirmeyi ve finansal sistemlerin modernizasyonuna öncülük etmeyi amaçlar. Örgüt, merkez bankalarına rezerv yönetimi, altın takası ve uluslararası ödeme hizmetleri sunar. Ayrıca, finansal düzenlemeler (örneğin, Basel standartları) ve dijital para birimleri gibi yenilikçi teknolojiler aracılığıyla küresel finans sisteminin dayanıklılığını artırır.

Temel Görevler:

  • Finansal İstikrar: Basel Komitesi aracılığıyla bankacılık düzenlemeleri (Basel I, II, III) geliştirme.
  • Merkez Bankası İşbirliği: Rezerv yönetimi, döviz işlemleri ve altın takasları için platform sağlama.
  • Ekonomik Araştırma: Küresel ekonomi ve finansal piyasalar üzerine analizler yapma.
  • İnovasyon: BIS İnovasyon Merkezi aracılığıyla merkez bankası dijital para birimleri (CBDC) ve tokenizasyon projelerini destekleme.
  • Kriz Yönetimi: Finansal krizlerde (örneğin, 2008 küresel finans krizi) çözüm geliştirme.

3. Üye Ülkeler ve İşbirliği

Üye Ülkeler:
2025 itibarıyla BIS, 63 üye merkez bankasına sahiptir. Bunlar arasında ABD, Çin, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık, Hindistan, Brezilya, Suudi Arabistan ve Türkiye gibi ülkeler yer alır. BIS, dünya GSYH’sinin %95’ini temsil eden bu ülkelerin merkez bankalarını bir araya getirir ve küresel finansal sistemde koordinasyon sağlar.

Ortaklar ve Gözlemciler:
BIS’in resmi gözlemci statüsü bulunmamakla birlikte, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve Finansal İstikrar Kurulu (FSB) gibi kuruluşlarla yakın işbirliği yapar. Finansal İstikrar Enstitüsü (FSI), düzenleyici otoritelerle bağlantıyı güçlendirir.

Üyelik Kriterleri:
BIS üyeliği, bir ülkenin merkez bankasının ekonomik önemine ve küresel finans sistemine katkısına dayanır. Üyelik, BIS Yönetim Kurulu’nun oy birliğiyle onayıyla gerçekleşir. Türkiye, 1951’de üye olmuş ve 5000 altın frank ile hissedar konumundadır.

4. Organizasyon Yapısı

Yönetim:
BIS, Yönetim Kurulu tarafından yönetilir. Kurul, üye merkez bankalarının guvernörlerinden oluşur ve stratejik kararlar alır. Genel Müdür, günlük operasyonları yönetir; 2025’te Pablo Hernández de Cos bu görevdedir. BIS’in dört ana departmanı vardır: Para ve Ekonomi Departmanı, Bankacılık Departmanı, BIS İnovasyon Merkezi ve Genel Sekreterlik.

Çalışma Şekli:
BIS, kararlarını konsensüsle alır ve bağlayıcı değildir. Bağlı komiteler, özellikle Basel Bankacılık Denetim Komitesi (BCBS), Ödeme ve Piyasa Altyapıları Komitesi (CPMI) ve Finansal İstikrar Enstitüsü (FSI), finansal düzenlemeler ve standartlar geliştirir. BIS, iki ayda bir düzenlenen toplantılar ve çalıştaylarla merkez bankalarını bir araya getirir.

Finansman:
BIS’in sermayesi, altın frank cinsinden ifade edilir ve üye merkez bankalarının katkılarıyla finanse edilir. 2024’te BIS, 5 milyar dolarlık tahvil ihracı gerçekleştirmiştir, bu da projelerini desteklemek için kullanılan bir kaynaktır.

5. Yetkiler ve Sınırlamalar

Yetkiler:

  • Finansal Düzenlemeler: Basel Komitesi aracılığıyla küresel bankacılık standartları (Basel III) belirleme.
  • Bankacılık Hizmetleri: Merkez bankalarına rezerv yönetimi, altın ve döviz takası hizmetleri sunma.
  • İnovasyon Liderliği: Dijital para birimleri ve tokenizasyon projelerinde öncülük etme.

Sınırlamalar:

  • Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları üye ülkelerin isteğine bırakır.
  • IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlara kıyasla sınırlı finansal kaynaklar.
  • Stabilcoinler ve kripto paralar gibi yeniliklere yönelik muhafazakâr yaklaşımı eleştirilir.

6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları

Finansal Düzenlemeler:
BIS, Basel Komitesi aracılığıyla bankacılık sektörünü düzenleyen standartlar geliştirir. Basel III, sermaye yeterliliği, likidite oranları ve kaldıraç sınırlamalarını güçlendirmiştir. 2024’te Basel Komitesi, Erik Thedéen liderliğinde, bankaların iklim değişikliği risklerine karşı sermaye tamponlarını artırmasını öneren bir rapor yayımlamıştır.

Ekonomik Araştırmalar:
BIS, küresel ekonomi ve finansal piyasalar üzerine derinlemesine analizler yapar. Haziran 2025’te yayımlanan BIS Yıllık Ekonomik Raporu, gümrük tariflerinin küresel ekonomiye etkisini, enflasyon dinamiklerini ve tokenizasyonun finansal sistemlere entegrasyonunu ele almıştır. Rapor, ticaret savaşlarının ekonomik büyümeyi %1’e kadar yavaşlatabileceği uyarısında bulunmuştur.

İnovasyon ve Teknoloji:
BIS İnovasyon Merkezi, merkez bankası dijital para birimleri (CBDC) ve tokenizasyon projelerine odaklanır. 2024’te başlatılan Project Agorá, yedi büyük merkez bankası (ABD, Japonya, Euro Alanı, vb.) ve 43 ticari kurumla sınır ötesi ödemeleri hızlandırmak için tokenize edilmiş mevduatları test etmektedir. Ayrıca, Project mBridge, blockchain tabanlı ödeme sistemlerini geliştirmektedir.

Ödeme Sistemleri:
BIS, Ödeme ve Piyasa Altyapıları Komitesi (CPMI) aracılığıyla ödeme sistemlerini izler ve Kırmızı Kitap (Red Book) raporları yayımlar. Bu raporlar, üye ülkelerin ödeme sistemlerini detaylandırır ve dijital dönüşümün etkilerini analiz eder.

Kriz Yönetimi:
BIS, tarihsel olarak finansal krizlerde önemli bir rol oynamıştır. 1982 Latin Amerika borç krizinde köprü kredileri sağlamış, 2008 küresel finans krizinde merkez bankaları arasında likidite koordinasyonu yapmıştır. 2024’te stabilcoinlerin para olarak zayıf performans gösterdiğini belirten bir rapor yayımlamıştır.

7. Türkiye’nin Rolü

Üyelik:
Türkiye, 1951’de BIS’e üye olmuş ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 5000 altın frank ile hissedar konumundadır. TCMB, BIS toplantılarına düzenli olarak katılır ve CPMI gibi komitelerde aktif rol oynar.

İlişkiler:
Türkiye, BIS’in ödeme sistemleri çalıştaylarına katılır ve 2001’den beri Bölge Ülkeleri Ödeme Sistemleri Çalıştayı’na ev sahipliği yapar. TCMB, BIS’in Kırmızı Kitap raporlarına katkıda bulunur ve finansal düzenlemelerden faydalanır.

Stratejik Durum:
Türkiye, BIS’in finansal istikrar ve inovasyon projelerinden yararlanarak küresel finans sistemine entegrasyonunu güçlendirir. 2025’te TCMB, Project Agorá’ya gözlemci olarak katılmayı planlamakta ve dijital ödeme sistemleri üzerine çalışmalarını hızlandırmaktadır.

8. Tarihi ve Başarıları

Tarihçe:

  • 1930: Lahey Konferansı’nda Young Planı kapsamında kuruldu.
  • 1948: II. Dünya Savaşı sonrası çalınan altınların iadesinde rol oynadı.
  • 1974: Basel Bankacılık Denetim Komitesi kuruldu.
  • 1988: Basel I standartları yayımlandı.
  • 2014: BIS İnovasyon Merkezi kuruldu.
  • 2024: Project Agorá ve stabilcoin raporu yayımlandı.

Başarılar:

  • Basel I, II ve III ile küresel bankacılık standartlarını oluşturdu.
  • 2008 küresel finans krizinde merkez bankaları arasında likidite koordinasyonu sağladı.
  • 2025 Yıllık Ekonomik Raporu ile tokenizasyonun finansal sistemlere etkisini analiz etti.
  • Project mBridge ile blockchain tabanlı ödeme sistemlerinde öncülük yaptı.

9. Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

  • Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları üye ülkelerin isteğine bırakır.
  • Stabilcoinler gibi yenilikçi teknolojilere muhafazakâr yaklaşımı, inovasyon kapasitesini sınırlar.
  • IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlarla rekabet, BIS’in etkisini kısıtlar.
  • Çin’in artan etkisi, bazı üyeler arasında endişe yaratır.

Eleştiriler:

  • 2024 stabilcoin raporu, kripto para savunucuları tarafından önyargılı bulunmuştur.
  • II. Dünya Savaşı sırasında Reichsbank’tan çalıntı altın alımı, tarihsel olarak eleştirilmiştir.
  • BIS’in karar alma süreçlerindeki şeffaflık eksikliği tartışmalıdır.

10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)

2025 Yıllık Ekonomik Raporu:
Haziran 2025’te yayımlanan BIS Yıllık Ekonomik Raporu, gümrük tariflerinin küresel ekonomiye etkisini, enflasyon dinamiklerini ve tokenizasyonun finansal piyasalara entegrasyonunu analiz etmiştir. Rapor, ticaret savaşlarının ekonomik büyümeyi %1’e kadar yavaşlatabileceği uyarısında bulunmuştur.

Project Agorá:
2024’te başlatılan Project Agorá, yedi büyük merkez bankası (ABD, Japonya, Euro Alanı, vb.) ve 43 ticari kurumla sınır ötesi ödemeleri hızlandırmak için tokenize edilmiş mevduatları test etmektedir. Proje, 2025’te pilot uygulamalarını genişletmeyi planlamaktadır.

Stabilcoin Raporu:
Haziran 2025’te BIS, stabilcoinlerin para olarak zayıf performans gösterdiğini belirten bir rapor yayımlamış; merkez bankası destekli tokenize sistemleri önermiştir. Rapor, kripto para topluluğunda tartışma yaratmıştır.

BIS İnovasyon Zirvesi:
9-11 Eylül 2025’te düzenlenecek BIS İnovasyon Zirvesi, merkez bankalarının dijital dönüşüm, CBDC’ler ve siber güvenlik stratejilerini tartışacaktır.

Basel Komitesi Faaliyetleri:
2024’te Basel Komitesi, bankaların iklim değişikliği risklerine karşı sermaye tamponlarını artırmasını öneren bir çerçeve yayımlamıştır.

11. Gelecek Perspektifi

Güncel Durum:
2025 itibarıyla BIS, finansal istikrar, dijital inovasyon ve merkez bankası işbirliğine odaklanmaktadır. Project Agorá, Project mBridge ve BIS İnovasyon Merkezi, örgütün küresel finans sisteminin modernizasyonunda liderliğini güçlendirmektedir.

Miras:
BIS, Basel standartlarıyla küresel bankacılık düzenlemelerinin temelini atmış, merkez bankaları arasında işbirliğini güçlendirmiştir. Ancak, tarihsel tartışmalar (örneğin, II. Dünya Savaşı sırasındaki altın işlemleri) ve stabilcoinlere yönelik muhafazakâr yaklaşımı, örgütün imajını etkilemektedir. Gelecekte, CBDC’ler ve tokenizasyon projeleriyle finansal sistemlerin dönüşümüne öncülük etmesi beklenmektedir.

Faydalanılan Kaynaklar:
(Bank for International Settlements Official Website), (Encyclopaedia Britannica), (Reuters), (The Guardian), (BBC News), (Financial Times), (Council on Foreign Relations), (The Economist), (European Commission), (UN Economic Commission for Europe), (World Bank Reports), (International Monetary Fund Reports), (Politico Europe), (Deutsche Welle), (Foreign Affairs), (Bloomberg), (SAIS Review of International Affairs), (Pacific Forum International), (Center for Strategic and International Studies), (Brookings Institution), (The Wall Street Journal), (Central Banking Journal), (Euromoney)

Yorum Ekle
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Yorumlar (0)
logo
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.