Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu

1. Tanım ve Genel Bilgiler

Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu Nedir?
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, 15 Batı Afrika ülkesinin ekonomik entegrasyonunu ve bölgesel işbirliğini teşvik etmek amacıyla 1975’te kurulan bölgesel bir örgüttür. Lagos Antlaşması ile oluşturulan topluluk, üye ülkeler arasında serbest ticareti, ortak pazar oluşturmayı ve ekonomik kalkınmayı hedefler. Aynı zamanda, bölgesel barış ve güvenliği sağlama konusunda önemli bir rol oynar. Topluluk, 5,1 milyon kilometrekarelik bir alanda 424 milyondan fazla nüfusu kapsar.

Kuruluş Tarihi:
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, 28 Mayıs 1975’te Lagos Antlaşması ile kurulmuş, 1993’te Cotonou’da revize edilen antlaşmayla güçlendirilmiştir.

Merkez:
Topluluğun genel sekreterliği, Nijerya’nın başkenti Abuja’dadır.

2. Hedefler ve İşlevler

Temel Hedef:
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, üye ülkelerde ekonomik büyümeyi ve halkın refahını artırmayı, bölge içi ticareti geliştirmeyi, ortak pazar ve para birimi oluşturmayı amaçlar. Ayrıca, bölgesel barış ve istikrarı destekler.

Başlıca İşlevler:

• Ekonomik Entegrasyon: Serbest ticaret alanı ve ortak gümrük tarifeleri oluşturur.
• Barış ve Güvenlik: Bölgedeki çatışmalara müdahale eder ve barış koruma misyonları yürütür.
• Altyapı Geliştirme: Ulaştırma, telekomünikasyon ve enerji projelerini destekler.
• İnsani Yardım: Gıda güvenliği ve sağlık gibi alanlarda bölgesel işbirliğini teşvik eder.

3. Üyeler ve İşbirlikleri

Üye Ülkeler:
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Liberya, Mali, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Togo ve Yeşil Burun Adaları’ndan oluşur. Moritanya, 2000’de üyelikten çekilmiş, ancak 2017’de yedek üyelik anlaşması imzalamıştır.

İşbirlikleri:
Topluluk, Afrika Birliği (AfB), Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası finans kuruluşlarıyla çalışır. 2016’da Türkiye ile Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) aracılığıyla işbirliği anlaşması imzalanmıştır.

Üyelik Koşulları:
Üyelik, Batı Afrika ülkelerine açıktır ve mevcut üyelerin onayı gerektirir. Ekonomik ve siyasi işbirliği hedeflerine uyum zorunludur.

4. Yönetim ve Organizasyon

Yönetim:
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi tarafından yönetilir. ECOWAS Komisyonu, günlük faaliyetleri yürütür ve bir başkan, başkan yardımcısı ve 13 delege tarafından idare edilir.

Operasyonel Yapı:
Topluluk, Abuja’daki merkezden çalışır. Topluluk Parlamentosu, Adalet Divanı ve ECOWAS Yatırım ve Kalkınma Bankası (EBID) gibi kurumlar, politikaları uygular.

Finansman:
Finansman, üye ülkelerin katkıları ve gümrük gelirleriyle sağlanır. Nijerya, en büyük finansal katkıyı sunar.

5. Yetkiler ve Kısıtlamalar

Yetkiler:

• Ticaret Politikaları: Ortak gümrük tarifeleri belirler ve serbest ticaret anlaşmaları yapar.
• Barış Koruma: Bölgedeki çatışmalara askeri müdahale yetkisi vardır.
• Proje Yönetimi: Altyapı ve kalkınma projelerini koordine eder.

Kısıtlamalar:

• Kararlar, üye ülkelerin mutabakatına bağlıdır.
• Bazı üyelerin ekonomik zayıflığı, entegrasyonu yavaşlatır.
• 2024’te Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun ayrılma kararı, birliğin etkinliğini sınırlayabilir.

6. Faaliyet Alanları ve Görevler

Ekonomik Entegrasyon:
2007’de başlatılan Trans-ECOWAS demiryolu projesi, Lagos’tan Accra’ya uzanan bir ağ oluşturmayı hedefler. 2020’den itibaren “eko” para birimi çalışmaları hızlanmıştır.

Barış ve Güvenlik:
Topluluk, 1990’da Liberya, 1998’de Sierra Leone ve 2017’de Gambiya’da barış koruma misyonları yürütmüştür. ECOMOG birimi, bu operasyonlarda önemli rol oynamıştır.

Altyapı ve Gıda Güvenliği:
Topluluk, tarım ve gıda güvenliği projelerini destekler; 2000’den beri Kapsamlı Afrika Tarım Gelişim Programı ile uyumlu çalışır.

7. Türkiye’nin Konumu

İlişkiler:
Türkiye, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu’na üye değildir, ancak 2016’da DEİK aracılığıyla işbirliği anlaşması imzalamıştır. Türkiye, Abuja Büyükelçiliği üzerinden topluluğa gözlemci statüsünde akreditedir.

Katılım:
Türkiye, topluluğun altyapı projelerine yatırım fırsatları aramakta, özellikle enerji ve hizmet sektörlerinde işbirliğini geliştirmektedir.

Etkiler:
Türkiye’nin toplulukla ilişkileri, Afrika’daki ekonomik ve diplomatik varlığını güçlendirir. Ancak, bölgesel siyasi istikrarsızlık, işbirliğini sınırlayabilir.

8. Tarihçe ve Başarılar

Tarihçe:

• 1975: Lagos Antlaşması ile kuruldu.
• 1993: Cotonou Antlaşması ile revize edildi.
• 2016: Türkiye ile işbirliği anlaşması imzalandı.
• 2024: Mali, Nijer ve Burkina Faso ayrılma kararı aldı.

Başarılar:

• Liberya ve Sierra Leone’da barış koruma misyonları başarıyla yürütüldü.
• Bölge içi ticaret hacmi artırıldı.
• Altyapı projeleriyle bölgesel bağlantılar güçlendirildi.

9. Karşılaşılan Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

• Üye ülkeler arasındaki ekonomik eşitsizlikler entegrasyonu zorlaştırır.
• Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun 2024’te ayrılma kararı, birliğin birliğini tehdit eder.

Eleştiriler:

• Nijerya’nın dominant rolü, bazı üyeler tarafından eleştirilmiştir.
• Askeri müdahaleler, bölgesel gerilimleri artırabilir.

10. Geleceğe Bakış

Gelişim:
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, “eko” para birimi ve demiryolu projeleriyle ekonomik entegrasyonu güçlendirmeyi planlar.

Küresel Rol:
Topluluk, Afrika Birliği ve BM ile işbirliğini artırarak küresel ticarette daha etkin bir rol oynayabilir.

Faydalanılan Kaynaklar:
T.C. Dışişleri Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Millî Savunma Bakanlığı, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu Resmi Web Sitesi, Vikipedi, Akademik Makaleler