Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), 1991'de eski Sovyet cumhuriyetlerinin ekonomik, siyasi ve güvenlik işbirliğini teşvik etmek amacıyla kuruldu. 9 üye ve 1 gözlemcisi bulunan BDT'nin etkinliği Rusya'nın dominant rolü ve bölgesel çatışmalar nedeniyle sınırlı.
Haber Giriş Tarihi: 27.02.2024 14:22
Haber Güncellenme Tarihi: 27.02.2024 14:22
Kaynak:
Haber Merkezi
www.jeopolitikhaber.com
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
1. Genel Bilgi
BDT Nedir?
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), İngilizce adıyla Commonwealth of Independent States (CIS), Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasının ardından eski Sovyet cumhuriyetlerini bir araya getirmek amacıyla kurulan bölgesel bir örgüttür. 8 Aralık 1991’de Belarus, Rusya ve Ukrayna liderleri tarafından Minsk’te imzalanan Belovezha Anlaşması ile temeli atılan BDT, 21 Aralık 1991’de Almatı Protokolü ile genişletilmiştir. Örgüt, ekonomik, siyasi, kültürel ve güvenlik alanlarında işbirliğini teşvik etmeyi amaçlar, ancak bağlayıcı bir entegrasyon modeli sunmaz. BDT, üye ülkelerin egemenliğini korurken ortak tarihsel ve kültürel bağları sürdürmeyi hedefler. 2025 itibarıyla 9 tam üyesi ve 1 gözlemci üyesi bulunmaktadır.
Kuruluş Tarihi:
BDT, 8 Aralık 1991’de Belovezha Anlaşması ile kurulmuş, 21 Aralık 1991’de Almatı Protokolü ile resmileştirilmiş ve 22 Ocak 1993’te Minsk’te BDT Şartı kabul edilmiştir.
Merkez:
BDT’nin idari merkezi Minsk, Belarus’tadır. Daimi Sekreterya, örgütün günlük faaliyetlerini koordine eder.
2. Amaç ve Görevler
Ana Amaç:
BDT, eski Sovyet cumhuriyetleri arasında ekonomik, siyasi ve güvenlik alanlarında işbirliğini teşvik ederek bölgesel istikrarı ve ortak çıkarları desteklemeyi amaçlar. Örgüt, Sovyet sonrası geçiş sürecinde ekonomik ve sosyal bağları korumayı hedeflerken, üye ülkelerin bağımsızlığına vurgu yapar.
Temel Görevler:
Ekonomik İşbirliği: Ticaret, enerji ve altyapı projelerini destekleyerek ekonomik bağları güçlendirmek.
Siyasi Diyalog: Bölgesel ve uluslararası sorunlarda ortak politikalar geliştirmek.
Güvenlik ve Barış: Terörizm, organize suçlar ve sınır güvenliği konularında işbirliği yapmak.
Kültürel Bağlar: Ortak tarihsel ve kültürel mirası korumak, eğitim ve kültür projelerini teşvik etmek.
Hareketlilik: Üye ülke vatandaşlarının iletişimini ve hareketliliğini kolaylaştırmak.
3. Üye Ülkeler ve Gözlemciler
Üye Ülkeler:
BDT’nin 2025 itibarıyla 9 tam üyesi bulunmaktadır: Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan. Türkmenistan, 2005’te tam üyelikten çekilerek gözlemci üye olmuştur. Ukrayna, 2014’te Kırım’ın Rusya tarafından ilhakından sonra, Gürcistan ise 2008 Güney Osetya Savaşı sonrası örgütten ayrılmıştır. Baltık ülkeleri (Estonya, Letonya, Litvanya) ise kuruluş aşamasında katılmamıştır.
Gözlemciler:
Türkmenistan, gözlemci üye statüsündedir. Ayrıca, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi uluslararası kuruluşlar, BDT toplantılarına gözlemci olarak katılabilir.
Üyelik Kriterleri:
Tam üyelik, eski Sovyet cumhuriyetlerine açıktır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin oy birliğiyle kabul edilir. Gözlemci statüsü, BDT hedeflerine katkıda bulunabilecek ülkelere verilir.
4. Organizasyon Yapısı
Yönetim:
BDT, Devlet Başkanları Konseyi ve Hükümet Başkanları Konseyi tarafından yönetilir. Devlet Başkanları Konseyi, en yüksek karar alma organıdır ve yılda iki kez toplanır. Daimi Sekreterya, Minsk’te bulunur ve 2025 itibarıyla Genel Sekreter Sergey Lebedev tarafından yönetilir.
Çalışma Şekli:
BDT, çalışma grupları, sektörel komiteler ve Parlamentolararası Asamble (BDT PA) aracılığıyla faaliyetlerini yürütür. Kararlar oy birliğiyle alınır ve bağlayıcı değildir.
Finansman:
BDT’nin bütçesi, üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir. Rusya, örgütün ana mali destekçisidir.
5. Yetkiler ve Sınırlamalar
Yetkiler:
Politika Koordinasyonu: Üye ülkeler arasında ekonomik, siyasi ve güvenlik politikalarını uyumlaştırma.
Proje Geliştirme: Enerji, ticaret ve altyapı projeleri başlatma.
Bölgesel Temsil: Üye ülkeleri uluslararası platformlarda temsil etme.
Sınırlamalar:
Kararların bağlayıcı olmaması, uygulamayı üye ülkelerin isteğine bırakır.
Üye ülkeler arasındaki siyasi çatışmalar (örneğin, Azerbaycan-Ermenistan) işbirliğini zorlaştırır.
Rusya’nın baskın rolü, diğer üyelerin özerkliğini sınırlandırabilir.
6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları
Ekonomik İşbirliği:
BDT, üye ülkeler arasında serbest ticaret anlaşmaları teşvik eder. 2011’de sekiz ülke tarafından imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması, ticareti artırmayı hedeflemiştir, ancak tam uygulanmamıştır.
Enerji ve Altyapı:
BDT Yakıt ve Enerji Konseyi, enerji kaynaklarının paylaşımını koordine eder. Örneğin, Rusya’dan Orta Asya’ya gaz boru hatları projeleri desteklenmiştir.
Güvenlik ve Barış:
BDT, terörizm ve organize suçlarla mücadele için ortak güvenlik protokolleri geliştirir. 2024’te Moskova’da düzenlenen zirvede, bölgesel güvenlik tehditleri ele alınmıştır.
7. Türkiye’nin Rolü
Üyelik:
Türkiye, BDT’nin üyesi veya gözlemcisi değildir, ancak Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan gibi Türk kökenli BDT üyeleriyle güçlü ilişkiler sürdürür.
İlişkiler:
Türkiye, BDT ülkeleriyle enerji, ticaret ve kültürel işbirliği geliştirir. 2024’te Azerbaycan ile TANAP gaz boru hattı kapasitesinin artırılması konusunda anlaşmalar yapılmıştır.
Stratejik Durum:
Türkiye, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) aracılığıyla BDT ülkeleriyle bağlarını güçlendirmeyi ve Orta Asya’daki etkisini artırmayı hedefler. BDT’nin bazı üyeleriyle (örneğin, Kazakistan) stratejik ortaklıklar kurulmuştur.
8. Tarihi ve Başarıları
Tarihçe:
1991: BDT, Belovezha Anlaşması ile kuruldu.
1993: BDT Şartı kabul edildi.
2005: Türkmenistan gözlemci üye oldu.
2008: Gürcistan ayrıldı.
2014: Ukrayna üyelikten çekildi.
2024: Moskova Zirvesi’nde güvenlik ve ekonomik işbirliği vurgulandı.
Başarılar:
Eski Sovyet cumhuriyetleri arasında ekonomik ve kültürel bağları korudu.
Enerji projelerinde (örneğin, gaz boru hatları) işbirliği sağladı.
2024’te Büyük Vatanseverlik Savaşı’nın 80. yıl dönümü için ortak anma etkinlikleri düzenledi.
9. Zorluklar ve Eleştiriler
Zorluklar:
Azerbaycan-Ermenistan çatışması gibi bölgesel sorunlar, işbirliğini engeller.
Rusya’nın dominant rolü, diğer üyeler tarafından eleştirilir.
Ukrayna ve Gürcistan’ın ayrılması, örgütün kapsamını daralttı.
Eleştiriler:
BDT, Rusya’nın jeopolitik çıkarlarını destekleyen bir platform olarak algılanır.
Bazı üyeler, alternatif bölgesel oluşumlara (örneğin, TDT, Avrasya Ekonomik Birliği) yönelir.
10. Gelecek Perspektifi
Güncel Durum:
2025 itibarıyla BDT, enerji, ticaret ve güvenlik alanlarında işbirliğine odaklanmaktadır. Ancak, Rusya-Ukrayna savaşı ve bölgesel çatışmalar, örgütün etkinliğini sınırlamaktadır. 2024 Moskova Zirvesi’nde liderler, ekonomik entegrasyon ve küresel barış çağrısı yapmıştır.
Miras:
BDT, Sovyet sonrası dönemde eski cumhuriyetler arasında bağları sürdürmüş, ancak siyasi çatışmalar ve Rusya’nın baskın rolü nedeniyle tam entegrasyon sağlayamamıştır. Gelecekte, enerji ve kültürel projelerle sınırlı bir rol oynaması beklenmektedir.
Faydalanılan Kaynaklar:
(Commonwealth of Independent States Official Website), (Encyclopaedia Britannica), (The Guardian), (Reuters), (Council on Foreign Relations), (The Diplomat), (Eurasian Home Databases), (Carnegie Endowment for International Peace), (Foreign Policy), (The Moscow Times), (World Bank Eurasia Reports), (OSCE Reports), (European Institute for Security Studies), (BBC News), (Al Jazeera)
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), 1991'de eski Sovyet cumhuriyetlerinin ekonomik, siyasi ve güvenlik işbirliğini teşvik etmek amacıyla kuruldu. 9 üye ve 1 gözlemcisi bulunan BDT'nin etkinliği Rusya'nın dominant rolü ve bölgesel çatışmalar nedeniyle sınırlı.
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
1. Genel Bilgi
BDT Nedir?
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), İngilizce adıyla Commonwealth of Independent States (CIS), Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasının ardından eski Sovyet cumhuriyetlerini bir araya getirmek amacıyla kurulan bölgesel bir örgüttür. 8 Aralık 1991’de Belarus, Rusya ve Ukrayna liderleri tarafından Minsk’te imzalanan Belovezha Anlaşması ile temeli atılan BDT, 21 Aralık 1991’de Almatı Protokolü ile genişletilmiştir. Örgüt, ekonomik, siyasi, kültürel ve güvenlik alanlarında işbirliğini teşvik etmeyi amaçlar, ancak bağlayıcı bir entegrasyon modeli sunmaz. BDT, üye ülkelerin egemenliğini korurken ortak tarihsel ve kültürel bağları sürdürmeyi hedefler. 2025 itibarıyla 9 tam üyesi ve 1 gözlemci üyesi bulunmaktadır.
Kuruluş Tarihi:
BDT, 8 Aralık 1991’de Belovezha Anlaşması ile kurulmuş, 21 Aralık 1991’de Almatı Protokolü ile resmileştirilmiş ve 22 Ocak 1993’te Minsk’te BDT Şartı kabul edilmiştir.
Merkez:
BDT’nin idari merkezi Minsk, Belarus’tadır. Daimi Sekreterya, örgütün günlük faaliyetlerini koordine eder.
2. Amaç ve Görevler
Ana Amaç:
BDT, eski Sovyet cumhuriyetleri arasında ekonomik, siyasi ve güvenlik alanlarında işbirliğini teşvik ederek bölgesel istikrarı ve ortak çıkarları desteklemeyi amaçlar. Örgüt, Sovyet sonrası geçiş sürecinde ekonomik ve sosyal bağları korumayı hedeflerken, üye ülkelerin bağımsızlığına vurgu yapar.
Temel Görevler:
3. Üye Ülkeler ve Gözlemciler
Üye Ülkeler:
BDT’nin 2025 itibarıyla 9 tam üyesi bulunmaktadır: Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan. Türkmenistan, 2005’te tam üyelikten çekilerek gözlemci üye olmuştur. Ukrayna, 2014’te Kırım’ın Rusya tarafından ilhakından sonra, Gürcistan ise 2008 Güney Osetya Savaşı sonrası örgütten ayrılmıştır. Baltık ülkeleri (Estonya, Letonya, Litvanya) ise kuruluş aşamasında katılmamıştır.
Gözlemciler:
Türkmenistan, gözlemci üye statüsündedir. Ayrıca, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi uluslararası kuruluşlar, BDT toplantılarına gözlemci olarak katılabilir.
Üyelik Kriterleri:
Tam üyelik, eski Sovyet cumhuriyetlerine açıktır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin oy birliğiyle kabul edilir. Gözlemci statüsü, BDT hedeflerine katkıda bulunabilecek ülkelere verilir.
4. Organizasyon Yapısı
Yönetim:
BDT, Devlet Başkanları Konseyi ve Hükümet Başkanları Konseyi tarafından yönetilir. Devlet Başkanları Konseyi, en yüksek karar alma organıdır ve yılda iki kez toplanır. Daimi Sekreterya, Minsk’te bulunur ve 2025 itibarıyla Genel Sekreter Sergey Lebedev tarafından yönetilir.
Çalışma Şekli:
BDT, çalışma grupları, sektörel komiteler ve Parlamentolararası Asamble (BDT PA) aracılığıyla faaliyetlerini yürütür. Kararlar oy birliğiyle alınır ve bağlayıcı değildir.
Finansman:
BDT’nin bütçesi, üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir. Rusya, örgütün ana mali destekçisidir.
5. Yetkiler ve Sınırlamalar
Yetkiler:
Sınırlamalar:
6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları
Ekonomik İşbirliği:
BDT, üye ülkeler arasında serbest ticaret anlaşmaları teşvik eder. 2011’de sekiz ülke tarafından imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması, ticareti artırmayı hedeflemiştir, ancak tam uygulanmamıştır.
Enerji ve Altyapı:
BDT Yakıt ve Enerji Konseyi, enerji kaynaklarının paylaşımını koordine eder. Örneğin, Rusya’dan Orta Asya’ya gaz boru hatları projeleri desteklenmiştir.
Güvenlik ve Barış:
BDT, terörizm ve organize suçlarla mücadele için ortak güvenlik protokolleri geliştirir. 2024’te Moskova’da düzenlenen zirvede, bölgesel güvenlik tehditleri ele alınmıştır.
7. Türkiye’nin Rolü
Üyelik:
Türkiye, BDT’nin üyesi veya gözlemcisi değildir, ancak Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan gibi Türk kökenli BDT üyeleriyle güçlü ilişkiler sürdürür.
İlişkiler:
Türkiye, BDT ülkeleriyle enerji, ticaret ve kültürel işbirliği geliştirir. 2024’te Azerbaycan ile TANAP gaz boru hattı kapasitesinin artırılması konusunda anlaşmalar yapılmıştır.
Stratejik Durum:
Türkiye, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) aracılığıyla BDT ülkeleriyle bağlarını güçlendirmeyi ve Orta Asya’daki etkisini artırmayı hedefler. BDT’nin bazı üyeleriyle (örneğin, Kazakistan) stratejik ortaklıklar kurulmuştur.
8. Tarihi ve Başarıları
Tarihçe:
Başarılar:
9. Zorluklar ve Eleştiriler
Zorluklar:
Eleştiriler:
10. Gelecek Perspektifi
Güncel Durum:
2025 itibarıyla BDT, enerji, ticaret ve güvenlik alanlarında işbirliğine odaklanmaktadır. Ancak, Rusya-Ukrayna savaşı ve bölgesel çatışmalar, örgütün etkinliğini sınırlamaktadır. 2024 Moskova Zirvesi’nde liderler, ekonomik entegrasyon ve küresel barış çağrısı yapmıştır.
Miras:
BDT, Sovyet sonrası dönemde eski cumhuriyetler arasında bağları sürdürmüş, ancak siyasi çatışmalar ve Rusya’nın baskın rolü nedeniyle tam entegrasyon sağlayamamıştır. Gelecekte, enerji ve kültürel projelerle sınırlı bir rol oynaması beklenmektedir.
Faydalanılan Kaynaklar:
(Commonwealth of Independent States Official Website), (Encyclopaedia Britannica), (The Guardian), (Reuters), (Council on Foreign Relations), (The Diplomat), (Eurasian Home Databases), (Carnegie Endowment for International Peace), (Foreign Policy), (The Moscow Times), (World Bank Eurasia Reports), (OSCE Reports), (European Institute for Security Studies), (BBC News), (Al Jazeera)
En Çok Okunan Haberler