Avrupa Serbest Ticaret Birliği

1. Genel Bilgi

Avrupa Serbest Ticaret Birliği Nedir?
Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA), 1960 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET, bugünkü AB’nin öncülü) alternatif olarak kurulan bir bölgesel ticaret örgütüdür. Sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini kaldırarak üye ülkeler arasında serbest ticareti teşvik eder. Günümüzde dört Avrupa ülkesinden oluşur: İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre. EFTA, Avrupa Birliği ile yakın ilişki içindedir ve üç üyesi Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) aracılığıyla AB tek pazarına katılır.

[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birli%25C4%259Fi)[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)

Kuruluş Tarihi:
Avrupa Serbest Ticaret Birliği, 4 Ocak 1960’ta Stockholm Antlaşması ile kurulmuş ve 3 Mayıs 1960’ta yürürlüğe girmiştir. 2001’de Vaduz Antlaşması, Stockholm Antlaşması’nı güncellemiştir.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)[](https://www.detayyayin.com.tr/urun/avrupa-serbest-ticaret-birligi-efta-tarihce-kurumlar-ticaret-anlasmalari-ve-avrupa-birligi-ile-iliskiler)

Merkez:
Örgütün merkezi İsviçre’nin Cenevre şehrindedir. Sekretarya, Brüksel ve Lüksemburg’da da ofisler bulundurur.

2. Amaç ve Görevler

Ana Amaç:
Avrupa Serbest Ticaret Birliği, üye ülkeler arasında sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini ve ticari kısıtlamaları kaldırarak serbest ticareti teşvik etmeyi, ekonomik işbirliğini artırmayı ve yaşam standartlarını yükseltmeyi hedefler. Ayrıca, AB ile entegrasyonu güçlendirmek ve üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşmaları yapmayı amaçlar.

[](https://adabte.com/efta-nedir/)

Temel Görevler:

• Ticaret Serbestleştirme: Sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini ve miktar kısıtlamalarını kaldırır.
• Ekonomik İşbirliği: Üye ülkeler arasında tam istihdam ve kaynakların etkin kullanımını destekler.
• Avrupa Ekonomik Alanı: İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç için AB tek pazarına erişim sağlar.
• Uluslararası Anlaşmalar: Üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşmaları (STA) müzakere eder.

3. Üye Ülkeler ve Gözlemciler

Üye Ülkeler:
2025 itibarıyla Avrupa Serbest Ticaret Birliği’nin dört üyesi vardır: İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre. Kurucu üyeler (Avusturya, Danimarka, İngiltere, Norveç, Portekiz, İsveç, İsviçre) arasında yalnızca Norveç ve İsviçre kalmıştır. Diğerleri (1973’te İngiltere ve Danimarka, 1986’da Portekiz, 1995’te Avusturya, İsveç, Finlandiya) AB’ye katılmıştır. İzlanda 1970’te, Lihtenştayn 1991’de üye olmuştur.

[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birli%25C4%259Fi)[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)

Gözlemciler:
Örgüt, resmi gözlemci statüsü tanımaz, ancak AB, Afrika Birliği ve ASEAN gibi kuruluşlarla işbirliği yapar.

Üyelik Kriterleri:
Üyelik, Avrupa’da yer alan ve serbest ticaret ilkelerini kabul eden ülkelere açıktır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin oy birliğiyle kabul edilir.

4. Organizasyon Yapısı

Yönetim:
Avrupa Serbest Ticaret Birliği, EFTA Konseyi tarafından yönetilir. Konsey, üye ülkelerin temsilcilerinden oluşur ve bağlayıcı kararlar alır. Genel Sekreter (2025 itibarıyla Henri Gétaz), Sekretarya’yı yönetir.

[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birli%25C4%259Fi)

Çalışma Şekli:
Sekretarya, Cenevre, Brüksel ve Lüksemburg’da faaliyet gösterir. EFTA Gözetim Otoritesi ve EFTA Mahkemesi, AEA kurallarının uygulanmasını denetler.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)

Finansman:
Örgüt, üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir. İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç, AEA hibeleri için 2004-2009’da 1,3 milyar Euro katkı sağlamıştır.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)

5. Yetkiler ve Sınırlamalar

Yetkiler:

• Ticaret Düzenleme: Üye ülkeler arasında sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini kaldırır.
• Anlaşma Müzakeresi: Üçüncü ülkelerle STA’lar yapar (örneğin, Türkiye-EFTA STA).
• AEA Denetimi: İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç’in AEA kurallarına uyumunu sağlar.

Sınırlamalar:

• Bağlayıcı kararlar, yalnızca üye ülkeler için geçerlidir.
• AB Gümrük Birliği’ne katılmaz; her üye, üçüncü ülkelerle kendi ticaret politikalarını belirler.
• Tarım ve balıkçılık ürünleri, serbest ticaret kapsamına sınırlı olarak dahildir.

6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları

Avrupa Ekonomik Alanı:
İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç, 1994’ten beri AEA aracılığıyla AB tek pazarına katılır. İsviçre, ikili anlaşmalarla AB’ye bağlanır. AEA, malların, hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin serbest dolaşımını sağlar.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)[](https://www.dw.com/tr/efta-ab-ile-i%25C5%259Fbirli%25C4%259Fi-yap%25C4%25B1yor/a-2528039)

Serbest Ticaret Anlaşmaları:
EFTA, 2025 itibarıyla 40’tan fazla ülke ve bölgeyle STA imzalamıştır (örneğin, Türkiye, Malezya, MERCOSUR). 2025’te MERCOSUR ile 4,3 trilyon dolarlık bir ticaret bölgesi oluşturacak anlaşma tamamlanmıştır.

Ekonomik Destek:
AEA hibeleriyle, 2004-2009’da 15 ülkede sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri azaltmak için 1,3 milyar Euro’luk proje finanse edilmiştir.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)

7. Türkiye’nin Rolü

İlişkiler:
Türkiye, Avrupa Serbest Ticaret Birliği’ne üye değildir, ancak 1991’de imzalanan ve 1992’de yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması ile ticari ilişkiler kurmuştur. Anlaşma, 2018’de modernize edilerek 1 Ekim 2021’de yürürlüğe girmiştir.

[](https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiye-efta-serbest-ticaret-anlasmasi-yarin-yururluge-girecek/2378915)[](https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari/yururlukte-bulunan-stalar)[](https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2018/06/25/turkiye-efta-serbest-ticaret-anlasmasi-guncellendi)

Katılım:
Türkiye-EFTA STA, sanayi ürünleri, işlenmiş tarım ürünleri, balıkçılık, hizmet ticareti, fikri mülkiyet ve vize kolaylıklarını kapsar. İsviçre ile ayrı bir Tarım Anlaşması 2021’de yürürlüğe girmiştir.

[](https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiye-efta-serbest-ticaret-anlasmasi-yarin-yururluge-girecek/2378915)[](https://tim.org.tr/tr/duyurular-turkiye-cumhuriyeti-ile-avrupa-serbest-ticaret-birligi-efta-devle)

Etkiler:
Anlaşma, Türkiye’nin EFTA ülkelerine (özellikle İsviçre ve Norveç) tekstil, otomotiv ve tarım ürünleri ihracatını artırmıştır. 2023’te Türkiye-EFTA ticaret hacmi yaklaşık 5 milyar dolardır.

[](https://adabte.com/efta-nedir/)

8. Tarihi ve Başarıları

Tarihçe:

• 1960: Stockholm Antlaşması ile kuruldu.
• [](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)
• 1970: İzlanda üye oldu.
• [](https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birli%25C4%259Fi)
• 1991: Lihtenştayn üye oldu.
• [](https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Serbest_Ticaret_Birli%25C4%259Fi)
• 1994: AEA Anlaşması yürürlüğe girdi.
• [](https://en.wikipedia.org/wiki/European_Free_Trade_Association)
• 2001: Vaduz Antlaşması, EFTA’yı modernize etti.
• [](https://www.detayyayin.com.tr/urun/avrupa-serbest-ticaret-birligi-efta-tarihce-kurumlar-ticaret-anlasmalari-ve-avrupa-birligi-ile-iliskiler)
• 2025: MERCOSUR ile STA tamamlandı.

Başarılar:

• Üye ülkeler arasında sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini kaldırdı.
• AEA ile AB tek pazarına entegrasyon sağladı.
• 40’tan fazla ülkeyle STA imzaladı.

9. Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

• Üye sayısının azalması (7’den 4’e), örgütün etkisini sınırlamıştır.
• [](https://www.dw.com/tr/efta-ab-ile-i%25C5%259Fbirli%25C4%259Fi-yap%25C4%25B1yor/a-2528039)
• AB’nin gölgesinde kalarak küresel ticaretteki rolü azalmıştır.
• Tarım ürünleri, STA’ların kapsamına sınırlı olarak dahildir.

Eleştiriler:

• AB’ye alternatif olmaktan çok tamamlayıcı bir rol oynadığı belirtilir.
• İsrail’in savunma fonundan dışlanması gibi kararlar, siyasi tartışmalara yol açmıştır.
• Türkiye ile STA’nın uygulanmasında lojistik ve vize sorunları yaşanmıştır.

10. Gelecek Perspektifi

Genişleme:
Hırvatistan, Ukrayna veya Belarus gibi ülkeler için EFTA, AB’ye geçişte bir ara etap olabilir. Ancak, 2025 itibarıyla yeni üyelik başvurusu yoktur.

[](https://www.dw.com/tr/efta-ab-ile-i%25C5%259Fbirli%25C4%259Fi-yap%25C4%25B1yor/a-2528039)

Küresel Etki:
MERCOSUR gibi yeni STA’lar ve AEA hibeleriyle EFTA, küresel ticarette etkisini artırmayı hedefler.

Faydalanılan Kaynaklar:
Avrupa Serbest Ticaret Birliği Resmi Web Sitesi, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Dışişleri Bakanlığı, Anadolu Ajansı, Akademik Kaynaklar