Avrasya Ekonomik Birliği

1. Tanım ve Genel Bilgiler

Avrasya Ekonomik Birliği Nedir?
Avrasya Ekonomik Birliği, beş eski Sovyet ülkesinin ekonomik entegrasyonunu sağlamak amacıyla 2014’te kurulan bir bölgesel örgüttür. Belarus, Kazakistan ve Rusya tarafından temelleri atılan birlik, daha sonra Ermenistan ve Kırgızistan’ın katılımıyla genişlemiştir. Birlik, mal, hizmet, sermaye ve iş gücünün serbest dolaşımını teşvik eder ve ortak ekonomik politikalar uygular.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_Economic_Union)

Kuruluş Tarihi:
Avrasya Ekonomik Birliği, 29 Mayıs 2014’te Belarus, Kazakistan ve Rusya liderleri tarafından imzalanan antlaşmayla kurulmuş, 1 Ocak 2015’te resmen yürürlüğe girmiştir. Ermenistan 2 Ocak 2015’te, Kırgızistan ise 6 Ağustos 2015’te tam üye olmuştur.

Merkez:
Birliğin yönetim organı olan Avrasya Ekonomik Komisyonu, Rusya’nın Moskova şehrinde bulunmaktadır.

2. Hedefler ve İşlevler

Temel Hedef:
Avrasya Ekonomik Birliği, üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyonu derinleştirerek tek bir pazar oluşturmayı ve küresel ticarette rekabet gücünü artırmayı amaçlar.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_Economic_Union)

Başlıca İşlevler:

• Gümrük Birliği: Üye ülkeler arasında gümrük vergilerini kaldırır ve ortak dış tarifeler uygular.
• Serbest Dolaşım: Mal, hizmet, sermaye ve iş gücünün serbest hareketini sağlar.
• Ekonomik Politikalar: Makroekonomi, enerji ve tarım gibi alanlarda ortak politikalar geliştirir.
• Uluslararası İşbirliği: Üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşmaları müzakere eder.

3. Üyeler ve İşbirlikleri

Üye Ülkeler:
Avrasya Ekonomik Birliği, Belarus, Kazakistan, Rusya, Ermenistan ve Kırgızistan’dan oluşur. 2023 itibarıyla 183 milyon nüfusa ve 2,6 trilyon dolarlık GSYİH’ye sahiptir.

Gözlemci ve Ortak Ülkeler:
Özbekistan, Moldova ve Küba gözlemci statüsündedir. Tacikistan, aday ülke konumundadır. Birlik, Endonezya, Hindistan ve Tunus gibi ülkelerle serbest ticaret görüşmeleri yürütmektedir.

Üyelik Koşulları:
Üyelik, piyasa ekonomisi ve birliğin ekonomik hedeflerine uyum sağlayan ülkelere açıktır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin onayıyla kabul edilir.

4. Yönetim ve Organizasyon

Yönetim:
Avrasya Ekonomik Birliği, Yüksek Avrasya Ekonomik Konseyi (devlet başkanları), Hükümetlerarası Konsey (başbakanlar) ve Avrasya Ekonomik Komisyonu tarafından yönetilir. Komisyon, Moskova’da günlük faaliyetleri yürütür.

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_Economic_Union)

Operasyonel Yapı:
Komisyon, ekonomik politikaları koordine eder ve üye ülkeler arasında entegrasyonu sağlar. 2025’te Minsk, birliğin dönem başkanlığını üstlenmiştir.

[](https://anlatilaninotesi.com.tr/20250627/avrasya-ekonomik-birligi-endonezya-ile-muzakereler-yakin-zamanda-tamamlanacak-1097375848.html)

Finansman:
Birlik, üye ülkelerin katkıları ve gümrük gelirleriyle finanse edilir.

5. Yetkiler ve Kısıtlamalar

Yetkiler:

• Gümrük Politikaları: Ortak dış tarifeler belirler ve gümrük işlemlerini düzenler.
• Ticaret Anlaşmaları: Üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşmaları yapar.
• Ekonomik Koordinasyon: Üye ülkelerin makroekonomik politikalarını uyumlaştırır.

Kısıtlamalar:

• Kararlar, üye ülkelerin mutabakatına bağlıdır.
• Ulusal egemenlik, bazı politikaların uygulanmasını sınırlayabilir.
• Rusya’nın dominant rolü, diğer üyeler tarafından eleştirilmiştir.
[](https://dergipark.org.tr/tr/pub/pjess/article/897933)

6. Faaliyet Alanları ve Görevler

Gümrük Birliği:
2010’da başlayan gümrük birliği, 2015’te tüm üyeleri kapsayacak şekilde genişlemiştir. Malların serbest dolaşımı sağlanmış, ortak dış tarifeler uygulanmıştır.

Ticaret ve Yatırım:
2024’te birlik içi ticaret hacmi 98 milyar dolara ulaşmış, ödemelerin %93’ü ulusal para birimleriyle yapılmıştır.

Uluslararası İşbirliği:
2025’te Endonezya ile serbest ticaret anlaşması müzakereleri son aşamaya gelmiş, Hindistan ve Tunus ile görüşmeler devam etmektedir.

[](https://anlatilaninotesi.com.tr/20250627/avrasya-ekonomik-birligi-endonezya-ile-muzakereler-yakin-zamanda-tamamlanacak-1097375848.html)

7. Türkiye’nin Konumu

İlişkiler:
Türkiye, Avrasya Ekonomik Birliği’ne üye değildir, ancak üye ülkelerle (özellikle Rusya ve Kazakistan) ikili ticaret ilişkileri geliştirmiştir.

Katılım:
Türkiye, birliğe üyelik başvurusu yapmamış, ancak 2013-2017 verilerine göre AEB ülkeleriyle dış ticaret hacmi artmıştır. 2021’de Türkiye, AEB’nin gümrük indirimlerinden çıkarılmış, FORM A belgesi avantajı kalkmıştır.

[](https://www.und.org.tr/medya-detay/duyurular/form-a-avrasya-ekonomik-birligi)

Etkiler:
AEB ülkeleriyle ticaret, Türkiye’nin ihracat ve ithalatında önemli bir yer tutar. Ancak, birliğin gümrük politikaları, Türkiye’nin bazı sektörlerde rekabetini sınırlayabilir.

8. Tarihçe ve Başarılar

Tarihçe:

• 1995: Rusya ve Belarus arasında gümrük birliği anlaşması imzalandı.
• 2000: Avrasya Ekonomi Topluluğu kuruldu.
• 2014: Avrasya Ekonomik Birliği antlaşması imzalandı.
• 2024: Birlik içi ticaret 98 milyar dolara ulaştı.

Başarılar:

• Birlik içi ticaret hacmi %38 artarak 800 milyar dolara ulaştı.
• Endüstriyel üretim %30, tarım %26 büyüdü.
• Ulusal para birimleriyle ödemeler %93’e yükseldi.

9. Karşılaşılan Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

• Üye ülkeler arasındaki ekonomik farklılıklar entegrasyonu zorlaştırır.
• Rusya’nın liderliği, bazı üyeler tarafından siyasi baskı olarak algılanır.
[](https://dergipark.org.tr/tr/pub/pjess/article/897933)
• Ukrayna krizi sonrası Rusya ve Belarus’a uygulanan yaptırımlar birliği etkilemiştir.

Eleştiriler:

• Bazı Batılı kaynaklar, birliğin Sovyetler Birliği’ni yeniden kurma girişimi olduğunu iddia eder.
[](https://dergipark.org.tr/tr/pub/pjess/article/897933)
• Ermenistan’ın 2023’te ihracat engeli iddiası, iç uyuşmazlıkları göstermiştir.

10. Geleceğe Bakış

Gelişim:
Avrasya Ekonomik Birliği, yapay zeka ve dijital platformlar gibi yeni alanlarda rekabet gücünü artırmayı hedefler.

[](https://www.istiklal.com.tr/tokayev-avrasya-ekonomik-birligi-kuresel-yapay-zeka-rekabetinde-geride-kalmamali)

Küresel Rol:
Birlik, BRICS ve Asya Kalkınma Bankası ile işbirliğini güçlendirerek küresel ticarette daha etkin bir rol oynayabilir.

[](https://anlatilaninotesi.com.tr/20250626/putin-aeb-basarili-bir-entegrasyon-birligi-olarak-kuruldu-1097370098.html)

Faydalanılan Kaynaklar:
T.C. Dışişleri Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Millî Savunma Bakanlığı, Avrasya Ekonomik Birliği Resmi Web Sitesi, NATO Resmi Web Sitesi, Vikipedi