Ne Oldu?

8 Temmuz 2025’te, ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray’da düzenlenen bir kabine toplantısında, ABD’ye ithal edilen tüm bakır ürünlerine %50 gümrük vergisi getirileceğini duyurdu. Bu açıklama, New York’taki Comex borsasında bakır vadeli işlem fiyatlarının %17’ye varan bir artışla ton başına 12.330 doların üzerine çıkarak tarihi bir zirveye ulaşmasına neden oldu. Gün sonunda fiyatlar %8,2 artışla 5,8955 dolar/pound seviyesinde stabilize oldu. Ancak, Londra Metal Borsası’nda (LME) bakır fiyatları, küresel talepte azalma endişeleriyle %0,4 düşüşle ton başına yaklaşık 9.653 dolara geriledi. Bu, Comex fiyatlarının LME’ye kıyasla %24 primle işlem görmesine yol açtı ve küresel metal piyasalarında dikkat çekici bir fiyat farkı oluşturdu. Uluslararası medya, bu ani fiyat sıçramasının, Trump’ın gümrük vergisi duyurusunun beklenmedik etkisi ve endüstri üzerindeki olası yansımalarından kaynaklandığını bildirdi.

Trump, bu gümrük vergisinin, elektrikli araçlar, yenilenebilir enerji sistemleri, askeri teçhizat ve tüketici elektroniği gibi sektörlerde kritik bir malzeme olan bakırın ABD’de üretimini teşvik etmeyi amaçladığını ifade etti. Şubat 2025’te başlatılan ve ulusal güvenlik gerekçelerine dayanan Bölüm 232 soruşturması, ABD’nin bakır ithalatına bağımlılığını incelemeye almıştı. Ticaret Bakanı Howard Lutnick, soruşturmanın tamamlandığını ve gümrük vergisinin Temmuz sonu veya Ağustos başında yürürlüğe girebileceğini belirtti. Lutnick, bu politikanın “bakır üretimini Amerika’ya geri getirme” hedefi taşıdığını vurguladı. Ancak, hangi bakır ürünlerinin vergiye tabi olacağı veya bazı ülkelerin muaf tutulup tutulmayacağı konusunda henüz net bir bilgi paylaşılmadı.

ABD, bakır ihtiyacının yaklaşık %50’sini ithalat yoluyla karşılıyor. ABD Jeolojik Araştırması’nın 2024 verilerine göre, ülke yaklaşık 850.000 ton rafine bakır üretirken, 810.000 ton ithal etti. Başlıca ithalat kaynakları Şili, Kanada ve Meksika oldu. Bu ülkeler, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) kapsamında ABD ile özel ticaret bağlarına sahip olmasına rağmen, gümrük vergisinden muafiyet garantisi almadı. Şili’nin devlet kontrolündeki bakır devi Codelco’nun başkanı Maximo Pacheco, vergiye tabi ürünlerin kapsamı ve hedef ülkeler konusunda netlik beklendiğini ifade etti. Kanada Madencilik Birliği Başkanı Pierre Gratton ise, Quebec’teki Glencore’un Horne eritme tesisinin bu vergiden ciddi şekilde etkilenebileceğini belirtti.

Trump’ın duyurusu, bakır piyasasında dalgalanmalara yol açtı. Comex’teki bakır stoklarının son dönemde azaldığı ve ABD’li üreticilerin, vergi yürürlüğe girmeden önce stok yapmaya çalıştığı rapor edildi. Saxo Bank analisti Ole Hansen, ABD’nin son altı ayda bir yıllık bakır talebini ithal ettiğini ve mevcut stokların yeterli olduğunu, bu nedenle fiyatlardaki ilk sıçramanın ardından bir düzeltme beklendiğini ifade etti. ABD’nin önde gelen bakır üreticisi Freeport-McMoRan’ın hisseleri %5 değer kazanırken, şirketin Trump’a yerli üretimi artırmaya odaklanması tavsiyesinde bulunduğu kaydedildi.

Aynı toplantıda Trump, ilaç ithalatına %200 gümrük vergisi uygulanacağını, ancak ilaç üreticilerine ABD’de üretim için bir ila bir buçuk yıl süre tanınacağını duyurdu. Bu politika, bakır vergisinden bağımsız olarak değerlendirildi ve ilaç sektöründe endişelere yol açtı. Avustralya Hazine Bakanı Jim Chalmers, bu durumun Avustralya’nın ilaç ihracatını etkileyebileceğini ve milyarlarca dolarlık kayıplara neden olabileceğini belirtti.

Yorum & Analiz

Trump’ın %50 bakır gümrük vergisi duyurusu, ABD ekonomisi ve küresel ticaret dinamikleri üzerinde derin etkiler yaratabilecek bir adım olarak öne çıkıyor. Bakır, inşaat, otomotiv, elektronik ve yenilenebilir enerji gibi birçok sektörde vazgeçilmez bir malzeme. ABD’nin ithalata bağımlılığı, bu vergisinin üreticiler ve tüketiciler için maliyetleri artırabileceğini gösteriyor. Analistler, bu politikanın elektronik cihazlardan elektrikli araçlara ve veri merkezlerine kadar geniş bir yelpazede fiyat artışlarına yol açabileceğini belirtiyor. Jefferies analisti Christopher LaFemina, ABD’nin bakır madeni, eritme ve rafineri kapasitesinin kendi kendine yeterlilikten uzak olduğunu ve bu nedenle gümrük vergilerinin ABD’de bakır fiyatlarını küresel piyasalara kıyasla yüksek tutacağını ifade etti.

Bu politika, Trump’ın ikinci döneminde uyguladığı geniş kapsamlı gümrük vergisi stratejisinin bir parçası. Daha önce çelik ve alüminyuma %50, otomobillere ise %25 gümrük vergisi getiren Trump yönetimi, 2025’in ilk dört ayında ABD’nin ortalama gümrük vergisi oranını %2,5’ten %27’ye yükseltti; bu, bir yüzyıldan uzun süredir görülen en yüksek seviye. Ancak bu politikalar, Kanada, Meksika ve Çin gibi ticaret ortaklarından misilleme tehditlerine yol açtı. Kanada, ABD mallarına 20,5 milyar dolarlık misilleme vergisi planladığını duyurdu, bu da iki ülke arasında ekonomik gerilimi artırabilir.

Çin’in tepkisi de dikkat çekiyor. Çin’in, ABD’den ithal edilen tavuk, buğday, mısır ve pamuk gibi ürünlere %15, soya fasulyesi ve sığır eti gibi ürünlere ise %10 gümrük vergisi uyguladığı bildirildi. Bu, Trump’ın politikalarının küresel bir ticaret savaşını tetikleme riskini artırıyor. Avrupa Birliği, ABD’den ithal edilen viski ve diğer ürünlere misilleme vergileri planladığını duyursa da, İrlanda, İtalya ve Fransa’nın lobi faaliyetleri sonrası bu planlar askıya alındı.

ABD iç piyasasında, bu vergi yerli üreticiler için bir fırsat yaratabilir. Freeport-McMoRan gibi şirketler, artan iç taleple kârlarını artırabilir. Ancak, bakır kullanan endüstriler maliyet artışlarıyla karşı karşıya kalabilir. Analistler, ABD’nin bakır ihtiyacını karşılamak için yeni üretim kapasitesine ihtiyaç duyacağını ve bu sürecin yıllar alabileceğini belirtiyor. Bu durum, kısa vadede enflasyon baskısını artırabilir ve tüketicilere yüksek fiyatlar olarak yansıyabilir.

Küresel düzeyde, Şili, Kanada ve Meksika gibi ABD’nin ana bakır tedarikçileri bu vergiden olumsuz etkilenebilir. Şili, ABD’ye en büyük rafine bakır tedarikçisi konumunda ve bu vergi, ihracat gelirlerinde ciddi kayıplara yol açabilir. Ayrıca, küresel bakır talebinin azalması, LME gibi piyasalarda fiyat düşüşlerini tetikleyebilir. Öte yandan, bu politika, diğer ülkeleri kendi bakır üretim kapasitelerini artırmaya teşvik edebilir, bu da uzun vadede küresel piyasalarda rekabeti artırabilir.

Sonuç olarak, Trump’ın %50 bakır gümrük vergisi, yerli üretimi canlandırma hedefiyle uygulanmış olsa da, kısa vadede maliyet artışları ve küresel ticaret gerilimleri yaratma riski taşıyor. Politikanın başarısı, uygulanma şekline ve ticaret ortaklarının tepkilerine bağlı olacak. ABD ekonomisi, enflasyon ve tedarik zinciri kesintileriyle karşı karşıya kalabilirken, küresel piyasalar yeni bir ticaret savaşının eşiğinde olabilir.

Kaynaklar: Bloomberg, Reuters, CNBC, BBC, The Guardian, The New York Times, Investing.com, Axios, US News, Yahoo Finance, Wikipedia, PBS News, Mining.com, Quartz, DeepNewz, MishTalk, Tax Foundation, X platformu