İran'ın, ABD ve İsrail ile yaşadığı gerilimler, nükleer tesis saldırıları ve Katar’daki misillemesi çatışmanın bölgesel yayılma riski taşıyor. Rusya ile S-400 ve İHA ortaklığı caydırıcılığını güçlendiriyor. Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji anlaşmaları izolasyonu hafifletiyor. İç politikada azınlıklara uygulanan baskılar rejimin meşruiyetini sorgulatıyor. Petrol ihracatı artarken, yaptırımlar ve İsrail’in saldırıları İran’ın ekonomik ve stratejik hamlelerini boşa çıkarma amacı taşıyor.
Haber Giriş Tarihi: 16.07.2025 15:09
Haber Güncellenme Tarihi: 16.07.2025 15:51
Kaynak:
Haber Merkezi
www.jeopolitikhaber.com
Son 24 Saatte Güncel Gelişmeler
15 Temmuz 2025, 09:30: İran Devrim Muhafızları Ordusu (IRGC), Tahran’ın kuzeybatısındaki Alborz eyaletinde, Karaj yakınlarındaki bir askeri üste kapsamlı bir hava savunma testi gerçekleştirdi. Testler, İsrail’in son iki haftada Suriye ve Irak’taki İran destekli milis hedeflerine yönelik hava saldırılarına yanıt olarak düzenlendi. Yerel kaynaklar, testlerde yerli üretim Bavar-373 hava savunma sistemi, Fateh-110 balistik füzeleri ve Şahed-136 insansız hava araçlarının kullanıldığını bildirdi. Test sırasında Tahran banliyölerinde siren sesleri yankılandı, bu da yerel halk arasında kısa süreli paniğe yol açtı. İran Savunma Bakanlığı, testlerin “bölgesel tehditlere karşı caydırıcılığı güçlendirmek” için yapıldığını duyurdu. Karaj’daki hastaneler, herhangi bir acil durum için hazır bekletildi, ancak can kaybı veya hasar bildirilmedi. Bu testler, İran’ın savunma kapasitesini sergileme çabasını yansıtıyor, ancak artan askeri hareketlilik, İsrail ile gerilimi tırmandırabilir. (Mehr News, Tasnim News, IRNA)
15 Temmuz 2025, 10:15: İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Arakçi, Tahran’da düzenlenen basın toplantısında, İsrail ile ateşkes anlaşması iddialarını kesin bir dille yalanladı. Arakçi, “İsrail ile hiçbir anlaşma yapılmadı, askeri operasyonlarımız durdurulmadı” diyerek, İsrail’in Suriye’deki İran destekli milis hedeflerine yönelik son saldırılarına misilleme hazırlığında olduklarını ima etti. Yerel medya, İran’ın Hizbullah ve Irak’taki Haşdi Şabi gruplarıyla koordinasyonu yoğunlaştırdığını, özellikle Lübnan sınırında askeri sevkiyatların artırıldığını bildirdi. İran Dışişleri, Birleşmiş Milletler’i (BM) İsrail’in “saldırgan eylemlerine” karşı harekete geçmeye çağırdı. Lübnan’daki yerel kaynaklar, İran’ın Hizbullah’a yeni İHA sevkiyatı yaptığını iddia etti. Bu gelişmeler, Ortadoğu’da daha geniş çaplı bir çatışma riskini artırabilir ve bölgesel istikrarsızlığı derinleştirebilir. (IRNA, Reuters, Al Jazeera)
15 Temmuz 2025, 11:00: İran, Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik balistik füze saldırısı düzenledi; saldırı, Fars eyaletindeki IRGC üslerinden fırlatılan 12 Kıyam-1 ve Zülfikar balistik füzeleriyle gerçekleştirildi. Yerel kaynaklar, saldırının ABD’nin 10 Temmuz 2025’te İran’ın Natanz nükleer tesisine düzenlediği hava operasyonlarına misilleme olduğunu belirtti. Katar yetkilileri, üste iki hangarın ve bir lojistik deposunun hasar gördüğünü, ancak can kaybı olmadığını bildirdi. İran Dışişleri Bakanlığı, saldırıyı “BM Şartı’nın 51. maddesi uyarınca meşru müdafaa” olarak savundu ve ABD’yi “provokatif eylemlerden” sorumlu tuttu. Katar’daki sivil havacılık otoritesi, hava sahasının 12 saat boyunca sivil uçuşlara kapatıldığını duyurdu; bu, Doha Havalimanı’nda 50’den fazla uçuşun iptal edilmesine yol açtı. Saldırı, Körfez bölgesindeki güvenlik dinamiklerini karmaşıklaştırabilir ve ABD’nin misilleme riskini artırabilir. (Fars News, Al Jazeera, CNN)
15 Temmuz 2025, 12:30: Türkiye Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik füze saldırısını kınayan bir açıklama yayımladı. Bakanlık, Ankara’da yapılan basın toplantısında, tüm taraflara itidal çağrısı yaparak İran ile diyalog kanallarını açık tutmayı önerdi. Türkiye, 2023’te Doha’da İran ve ABD arasında dolaylı görüşmelere ev sahipliği yapmış, bölgesel gerilimlerin azaltılmasında arabulucu rolü üstlenmişti. Yerel analistler, Türkiye’nin bu önerisinin İran-ABD gerilimini hafifletme potansiyeli taşıdığını, ancak İran’ın sert tutumu ve ABD’nin misilleme ihtimali nedeniyle başarı şansının sınırlı olduğunu belirtti. Türkiye’nin arabuluculuk girişimi, bölgesel istikrar için önemli bir fırsat sunarken, Ankara’nın diplomatik liderlik kapasitesini güçlendirebilir. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Anadolu Ajansı, Al-Monitor)
15 Temmuz 2025, 14:00: İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney’in askeri danışmanı Hüseyin Dehghan, Tahran’da düzenlenen Ulusal Güvenlik Konferansı’nda, İran’ın “binlerce balistik füze ve İHA” ürettiğini ve bunların “güvenli yerlerde” saklandığını açıkladı. Dehghan, “İsrail, İran’ın tam kapasitesini henüz görmedi” diyerek, yeni nesil Fettah-2 hipersonik füzeler ve Şahed-149 dronlarının hazır olduğunu vurguladı. Yerel medya, bu silahların IRGC’nin Kirmanşah ve Huzistan’daki gizli üslerinde depolandığını iddia etti. İsrail Savunma Bakanlığı, açıklamayı “provokatif” olarak nitelendirdi ve Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltti. Bu söylem, İran’ın İsrail ve ABD’ye karşı caydırıcılık yarışını tırmandırma çabasını yansıtıyor, ancak yaptırımların üretim kapasitesini sınırladığı belirtiliyor. (Tasnim News, ConflictTR, Haaretz)
15 Temmuz 2025, 15:45: Tahran’ın Azadi Meydanı’nda, 20’den fazla sivil toplum kuruluşu, İsrail’in İran’ın Natanz ve Fordo nükleer tesislerine yönelik son hava saldırılarını protesto etti. Göstericiler, “Nükleer hakkımız engellenemez” ve “ABD-İsrail ittifakına hayır” sloganları attı; ABD ve İsrail bayrakları yakıldı. Yerel medya, katılımın 7.000 kişiyi aştığını, gösterilerin rejime destek mesajı olarak düzenlendiğini bildirdi. Tahran polisi, gösterilere müdahale etmedi; ancak, çevredeki trafik akışı kesintiye uğradı. Protestolar, İran’ın iç politikada birlik mesajı verme çabasını gösteriyor, ancak Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türkleri gibi etnik azınlıkların rejime yönelik eleştirileri bu birliği gölgeleyebilir. (IRNA, BBC, Press TV)
15 Temmuz 2025, 17:00: Rusya Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik saldırısını “meşru savunma” olarak nitelendirdi. Moskova, yaptığı açıklamada, Batı’yı İran’a yönelik yaptırımları kaldırmaya çağırdı ve 2024’te imzalanan İran-Rusya Stratejik Ortaklık Anlaşması’nın uygulanmasını hızlandıracağını duyurdu. Rus medyası, anlaşmanın S-400 hava savunma sistemlerinin paylaşımı, ortak tatbikatlar ve İHA teknolojisi transferini içerdiğini bildirdi. İran Savunma Bakanlığı, Rusya’dan 50 askeri danışmanın Tahran’a geldiğini doğruladı. Yerel uzmanlar, bu desteğin İran’ın savunma kapasitesini güçlendirdiğini, ancak ABD ve İsrail’in hava üstünlüğü karşısında sınırlı kaldığını belirtti. (TASS, Mehr News, Kommersant)
15 Temmuz 2025, 18:30: Çin Dışişleri Bakanlığı, İran-İsrail geriliminde tarafsız bir arabuluculuk rolü önerdi. Pekin’de düzenlenen basın toplantısında, Sözcü Lin Jian, tüm tarafları diyaloga çağırdı ve Çin’in Körfez bölgesinde istikrar için devreye girebileceğini belirtti. İran Dışişleri, Çin’in önerisini “yeterince tarafsız değil” diyerek reddetti; yerel medya, İran’ın Pekin’in ABD ile ekonomik bağlarına güvenmediğini yazdı. Çin’in önerisi, 2023’te Suudi Arabistan-İran anlaşmasında oynadığı role benzer bir girişim olarak görülüyor, ancak İran’ın reddi, Pekin’in bölgesel etkisini sınırlayabilir. (Xinhua, Fars News, South China Morning Post)
15 Temmuz 2025, 20:00: İran’ın Güney Azerbaycan bölgesinde, Tebriz’de Traktör Tebriz futbol takımına destek gösterileri düzenleyen 12 Türk azınlık aktivisti gözaltına alındı. Yerel kaynaklar, gösterilerin Türk kimliğini savunma amaçlı olduğunu, ancak IRGC’ye bağlı güvenlik güçlerinin “ayrılıkçı faaliyet” iddiasıyla müdahale ettiğini bildirdi. Gözaltılar, Tebriz Üniversitesi kampüsünde 300 öğrencinin katıldığı protestolara yol açtı; polis, kampüse gaz bombalarıyla müdahale etti, 5 öğrenci yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, gözaltıların ifade özgürlüğünü kısıtladığını savundu. Bu olaylar, İran’ın etnik azınlıklara yönelik politikalarının iç gerilimleri artırabileceğini gösteriyor. (GünAz TV, Al-Monitor, BBC)
15 Temmuz 2025, 21:15: İran Donanması, Umman Körfezi’nde “Velayet-2025” adlı kapsamlı bir askeri tatbikat başlattı. Tatbikata, yerli üretim Sahand sınıfı destroyer, C-14 sınıfı denizaltılar, Şahed-136 dronları ve Karrar sınıfı hızlı hücumbotlar katıldı. İran Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Şehrum İrani, tatbikatın “ABD’nin Basra Körfezi’ndeki provokatif varlığına” yanıt olduğunu belirtti. Yerel medya, tatbikatın 200 deniz mili kapsadığını ve anti-gemi füzelerinin test edildiğini bildirdi. ABD Donanması, tatbikatı “bölgesel istikrarsızlığa katkı” olarak nitelendirdi. Tatbikat, İran’ın deniz gücünü sergileme çabasını yansıtıyor, ancak ABD’nin bölgedeki deniz üstünlüğü bu mesajı sınırlayabilir. (IRNA, Reuters, The Times)
15 Temmuz 2025, 22:00: ABD Savunma Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd Üssü’ne yönelik füze saldırısını “kabul edilemez bir provokasyon” olarak nitelendirdi. Pentagon, Katar ve Bahreyn’e ek Patriot PAC-3 hava savunma sistemleri, iki F-35 filosu ve bir uçak gemisi konuşlandırılacağını duyurdu. Yerel kaynaklar, ABD’nin Körfez’deki müttefikleriyle ortak bir tatbikat planladığını, Suudi Arabistan ve BAE’nin de katılacağını bildirdi. Katar’daki yerel halk, askeri hareketliliğin günlük yaşamı etkilediğini, özellikle Doha çevresinde güvenlik önlemlerinin artırıldığını ifade etti. Bu adım, İran-ABD gerilimini tırmandırabilir ve Körfez’de çatışma riskini artırabilir. (CNN, The Washington Post, Al Arabiya)
15 Temmuz 2025, 23:30: İran Ekonomi Bakanlığı, Türkiye ile yeni bir enerji ticaret anlaşması için görüşmelere başladığını duyurdu. Görüşmeler, İran’ın Güney Pars sahasından Türkiye’ye yıllık 12 milyar metreküp doğalgaz ihracatını artırmayı hedefliyor; mevcut boru hattı kapasitesinin %20 artırılması planlanıyor. Türkiye Enerji Bakanlığı, anlaşmanın 2026 başında devreye girebileceğini belirtti. Yerel ekonomistler, anlaşmanın İran’ın yaptırımlardan etkilenen ekonomisini destekleyeceğini, ancak lojistik altyapı eksikliklerinin ve yaptırımların uygulanmayı zorlaştırabileceğini ifade etti. Türk iş çevreleri, anlaşmanın enerji güvenliğini güçlendirebileceğini savundu. Bu işbirliği, İran-Türkiye ilişkilerini derinleştirerek bölgesel istikrara katkı sağlayabilir. (Mehr News, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Fars News)
16 Temmuz 2025, 01:00: İran, Yemen’deki Husi güçlerinin Kızıldeniz’de ABD ticari gemilerine yönelik tehditlerini desteklediğini resmi olarak açıkladı. Husi liderler, İran’dan Şahed-136 dronları ve Noor anti-gemi füzeleri aldıklarını doğruladı. Yerel kaynaklar, İran’ın Aden Körfezi’nde Husi güçlerine lojistik destek sağlamak için iki kargo gemisi gönderdiğini bildirdi. ABD Donanması, Kızıldeniz’de USS Dwight D. Eisenhower uçak gemisi liderliğinde ek devriyeler başlattı. Yemen’deki yerel yetkililer, ticari gemi trafiğinin %30 azaldığını, bu durumun insani yardım sevkiyatlarını aksattığını belirtti. İran’ın Husi desteği, Kızıldeniz’de küresel ticaret yollarını tehdit edebilir. (Al Jazeera, Tasnim News, The Guardian)
16 Temmuz 2025, 02:30: Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Brüksel’de yaptığı açıklamada, İran’ın ABD üslerine yönelik saldırılarını kınadı ve taraflara “azami itidal” çağrısı yaptı. Avrupa borsaları, gerilimin etkisiyle enerji hisselerinde %3,2 düşüş yaşadı; Brent petrol fiyatları varil başına 76 dolara yükseldi. Yerel analistler, İran’ın Kızıldeniz’deki Husi desteğinin Avrupa’nın enerji ithalatını tehdit ettiğini, özellikle LNG sevkiyatlarının aksayabileceğini belirtti. Almanya ve Fransa, İran’a yeni yaptırımlar önerdi. Bu gelişmeler, Avrupa’nın enerji güvenliği endişelerini artırabilir. (Deutsche Welle, Euronews, Financial Times)
16 Temmuz 2025, 04:00: İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile işbirliğini askıya aldığını duyurdu. İran Atom Enerjisi Kurumu, kararın ABD’nin 10 Temmuz’da Natanz ve Fordo nükleer tesislerine düzenlediği hava saldırılarına tepki olarak alındığını açıkladı. IAEA denetçilerinin tesislere erişimi durduruldu; yerel medya, kararın “nükleer programın milli egemenliğini koruma” amacı taşıdığını savundu. BM Güvenlik Konseyi, acil bir oturum çağrısı yaptı. Yerel analistler, kararın İran’ın nükleer müzakerelerdeki pozisyonunu sertleştirdiğini, ancak uluslararası izolasyonu artırabileceğini belirtti. (IRNA, AP, The New York Times)
16 Temmuz 2025, 05:15: İran’ın Tebriz şehrinde, Tebriz Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne öğrenci alımı için yapılan sınavlar protesto edildi. Güney Azerbaycan Türkleri, sınav sorularının %80’inin Farsça olduğunu ve Türk azınlığa ayrımcılık yapıldığını savundu. Yaklaşık 400 öğrenci ve akademisyen, üniversite kampüsünde toplandı; polis, gaz bombalarıyla müdahale etti, 20 öğrenci gözaltına alındı, 3 kişi hafif yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, protestoların kültürel hak taleplerini yansıttığını, ancak rejimin sert tutumunun gerilimleri artırdığını belirtti. (GünAz TV, BBC, Al-Monitor)
16 Temmuz 2025, 06:30: İran, Rusya ile 2024’te imzaladığı Stratejik Ortaklık Anlaşması kapsamında yeni bir askeri işbirliği protokolü imzaladı. Protokol, Hazar Denizi’nde ortak tatbikatlar, S-400 hava savunma sistemlerinin paylaşımı ve Şahed-136 dronlarının üretim teknolojisi transferini içeriyor. Rus medyası, 50 Rus askeri danışmanın Kirmanşah’taki IRGC üssüne ulaştığını bildirdi. İran Savunma Bakanlığı, protokolün “ortak tehditlere karşı dayanışmayı” güçlendireceğini belirtti. Yerel uzmanlar, bu işbirliğinin İran’ın savunma kapasitesini artırabileceğini, ancak ABD ve İsrail’in teknolojik üstünlüğü karşısında sınırlı kalabileceğini ifade etti. (TASS, Mehr News, Kommersant)
16 Temmuz 2025, 07:00: Türkiye Enerji Bakanlığı, İran ile doğalgaz ticaret anlaşması görüşmelerinde önemli bir ilerleme sağlandığını duyurdu. Anlaşma, İran’ın Güney Pars sahasından Türkiye’ye yıllık 12 milyar metreküp gaz ithalatını hedefliyor; mevcut Türkiye-İran boru hattının kapasitesinin %25 artırılması planlanıyor. İran Ekonomi Bakanlığı, anlaşmanın yaptırımlardan etkilenen ekonomiyi destekleyeceğini savundu. Türk iş çevreleri, anlaşmanın enerji fiyatlarını stabilize edebileceğini, ancak İran’ın lojistik altyapı eksikliklerinin uygulanmayı zorlaştırabileceğini belirtti. Bu işbirliği, bölgesel enerji güvenliğini güçlendirebilir. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Fars News, Anadolu Ajansı)
16 Temmuz 2025, 08:00: İran Donanması, Hazar Denizi’nde “Hazar Kalkanı-2025” adlı bir tatbikat başlattı. Tatbikata, Türkmenistan ve Azerbaycan sınırlarına yakın bölgelerde konuşlu 25 savaş gemisi, 12 İHA ve 5 denizaltı katıldı. İran Deniz Kuvvetleri Komutanı, tatbikatın “bölgesel güvenliği güçlendirmeyi ve Hazar Denizi’nde İran’ın egemenliğini korumayı” amaçladığını belirtti. Azerbaycan medyası, tatbikatın “bölgesel güç gösterisi” olarak algılandığını yazdı; Bakü, kendi sınırlarında ek devriyeler başlattı. Tatbikat, İran’ın kuzeydeki askeri varlığını güçlendirme çabasını yansıtıyor. (IRNA, Reuters, Trend News)
16 Temmuz 2025, 08:30: İran’ın Şiraz kentinde, Kaşkay Türklerinin sosyal medya üzerinden Traktör Tebriz futbol takımına destek paylaşımları nedeniyle 7 aktivist gözaltına alındı. Yerel kaynaklar, gözaltıların “milli güvenliğe tehdit” gerekçesiyle yapıldığını, ancak Kaşkay toplumunun kültürel hak taleplerini dile getirdiğini bildirdi. Şiraz’da yaklaşık 150 kişinin katıldığı protestolar, polis tarafından gaz bombalarıyla dağıtıldı; 2 kişi yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, gözaltıların etnik gerilimleri artırdığını ve rejimin azınlık politikalarının iç istikrarsızlığa yol açabileceğini savundu. (GünAz TV, Al-Monitor, BBC)
16 Temmuz 2025, 09:00: İran Petrol Bakanlığı, Brent ham petrol fiyatlarının varil başına 75 dolara yükseldiğini duyurdu. Bakanlık, Çin ve Hindistan’a petrol ihracatını artırmak için yeni kontratlar imzaladığını; Çin’e günlük 1,2 milyon varil, Hindistan’a 800 bin varil ek sevkiyat yapılacağını belirtti. Yerel ekonomistler, ihracat artışının İran’ın döviz rezervlerini güçlendireceğini, ancak ABD’nin deniz yoluyla sevkiyatlara yönelik yaptırımlarının lojistik engeller yarattığını ifade etti. Bu gelişme, İran’ın ekonomik toparlanma çabalarını destekleyebilir. (Fars News, The Guardian, Bloomberg)
16 Temmuz 2025, 09:30: İran Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile Şam-Tahran-İstanbul uçuşlarının yeniden başlatılması için görüşmelere başlandığını duyurdu. Bakanlık, hattın haftada iki gün işleyeceğini, Türk Hava Yolları ve İran Hava Yolları’nın ortak çalışacağını belirtti. Yerel medya, uçuşların Şiraz ve İsfahan gibi diğer şehirlere de genişletilebileceğini yazdı. Türkiye Dışişleri, anlaşmanın turizm ve ticareti canlandırabileceğini savundu. Tahran’daki iş çevreleri, uçuşların İran’ın izolasyonunu hafifletebileceğini belirtti. Bu adım, İran-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesini destekleyebilir. (IRNA, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Press TV)
Politik Değerlendirme
İran, bölgesel ve küresel dinamiklerin kesişim noktasında karmaşık bir pozisyon sürdürüyor. ABD ve İsrail ile gerilimler, nükleer tesislere yönelik saldırılar ve İran’ın Katar’daki El-Udeyd Üssü’ne misillemesiyle tırmanıyor. IAEA ile işbirliğinin askıya alınması, İran’ın nükleer programını koruma çabasını yansıtıyor, ancak BM Güvenlik Konseyi’nin yaptırımları artırma riskini getiriyor. Rusya ile stratejik ortaklık, özellikle S-400 sistemleri ve İHA teknolojisi transferiyle, İran’ın bölgesel caydırıcılığını güçlendiriyor. Türkiye’nin arabuluculuk önerileri ve enerji ticaret anlaşmaları, İran’ın ekonomik ve diplomatik izolasyonunu hafifletme potansiyeli taşıyor; Şam-Tahran-İstanbul uçuşlarının yeniden başlaması, bu normalleşmenin bir göstergesi. Ancak, Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, iç politikada gerilimleri artırarak rejimin meşruiyetini sorgulatıyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor, bu da Pekin’in bölgesel nüfuzunu sınırlandırıyor. İsrail’in Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltmesi ve İran destekli hedeflere yönelik saldırıları, bölgesel çatışma riskini artırıyor.
İran’ın petrol ihracatını artırma çabaları, Çin ve Hindistan gibi pazarlarla güçleniyor, ancak yaptırımların lojistik engelleri ekonomik toparlanmayı zorlaştırıyor. Türkiye ile enerji ve uçuş anlaşmaları, İran’ın bölgesel işbirliğini derinleştirme arzusunu yansıtıyor, bu da ekonomik ve diplomatik izolasyonu hafifletebilir. ABD’nin Körfez’deki askeri varlığını güçlendirmesi ve İsrail’in İran destekli milis hedeflerine yönelik operasyonları, İran’ın stratejik hamlelerini karmaşıklaştırıyor. İran’ın iç politikası, etnik azınlıklara yönelik sert tutumu nedeniyle kırılganlık gösteriyor. Uluslararası toplum, İran’ın nükleer programına ve bölgesel müdahalelerine odaklanırken, Türkiye’nin diplomatik ve ekonomik girişimleri, bölgesel istikrar için olumlu bir katkı sağlıyor.
Askeri Değerlendirme
İran’ın askeri kapasitesi, Devrim Muhafızları Ordusu (IRGC), balistik füze programları (Kıyam-1, Zülfikar, Fettah-2) ve Şahed-136/149 İHA’larıyla destekleniyor. Son iki haftada, Alborz ve Tahran’daki Bavar-373 hava savunma sistemlerinin test edilmesi, İsrail ve ABD’nin nükleer tesislere yönelik saldırılarından sonra caydırıcılığı koruma çabasını gösteriyor. Umman Körfezi’nde “Velayet-2025” ve Hazar Denizi’nde “Hazar Kalkanı-2025” tatbikatları, Sahand sınıfı destroyerler, C-14 denizaltılar ve anti-gemi füzeleriyle İran’ın deniz gücünü sergiliyor. Ancak, ekonomik yaptırımlar, teknolojik sınırlamalar ve ABD/İsrail’in hava üstünlüğü, İran’ın uzun vadeli askeri kapasitesini sınırlandırıyor. İran’ın Yemen’deki Husi güçlerine sağladığı Şahed-136 dronları ve Noor füzeleri, Kızıldeniz’de dolaylı bir baskı unsuru oluşturuyor, ancak ABD’nin deniz devriyeleri bu etkiyi kısıtlıyor.
Rusya ile yeni askeri protokol, S-400 sistemleri ve İHA teknolojisi transferiyle İran’ın savunma kapasitesini güçlendiriyor, ancak bu destek, ABD ve İsrail’in teknolojik üstünlüğüne karşı sınırlı kalıyor. Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji işbirliği, İran’ın lojistik hatlarının güvenliğini dolaylı olarak desteklerken, bölgesel izolasyonunu hafifletiyor. Çin’in sınırlı lojistik desteği, İran’ın mühimmat stoklarını artırsa da, batının yaptırımları ve teknolojik üstünlüğü, İran’ın uzun vadeli askeri hedeflerini zorlaştırıyor. İsrail’in Suriye ve Irak’taki İran destekli hedeflere yönelik hava saldırıları, IRGC’nin lojistik hatlarını kesintiye uğratıyor. İran’ın mevcut stratejisi, kısa vadeli caydırıcılık sağlasa da, bölgesel üstünlük için yetersiz görünüyor; yaptırımlar ve düşman saldırıları, operasyonel kapasitesini sınırlandırıyor.
Son Tahlil
İran, bölgesel ve küresel dinamiklerde stratejik bir aktör olarak öne çıkıyor, ancak çok yönlü zorluklarla karşı karşıya. ABD ve İsrail ile gerilimler, nükleer tesislere yönelik saldırılar ve İran’ın misillemeleriyle tırmanırken, IAEA ile işbirliğinin askıya alınması uluslararası endişeleri artırıyor. Rusya ile askeri ve diplomatik ortaklık, İran’ın bölgesel pozisyonunu güçlendiriyor, ancak iç politikadaki etnik gerilimler, özellikle Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, rejimin meşruiyetini tehdit ediyor. Türkiye’nin arabuluculuk, enerji ticaret ve uçuş anlaşmaları, İran’ın izolasyonunu hafifletirken bölgesel istikrar için olumlu bir zemin sunuyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor. İsrail’in Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltmesi ve İran destekli milis hedeflerine yönelik operasyonları, çatışma riskini artırıyor. İran’ın petrol ihracatını artırma çabaları, ekonomik toparlanma için fırsat sunarken, ABD’nin askeri varlığını güçlendirmesi ve yaptırımlar, stratejik hamleleri karmaşıklaştırıyor. Gelecek senaryolar, İran’ın iç istikrarı, bölgesel ittifakları ve uluslararası toplumla diyaloğu sürdürme kapasitesine bağlı olacak.
Aktör
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
Fırsatlar
Tehditler
İran
IRGC, balistik füze ve İHA kapasitesi, bölgesel müttefikler (Husiler, Hizbullah), petrol ihracatı
Ekonomik yaptırımlar, nükleer tesis hasarları, etnik gerilimler
Rusya ve Türkiye ile işbirliği, petrol ihracatını artırma
ABD ve İsrail’in hava saldırıları, iç istikrarsızlık
Rusya
İran ile stratejik ortaklık, askeri teknoloji transferi, enerji ihracatı
Ukrayna savaşındaki kaynak tüketimi, ekonomik yaptırımlar
İran ile askeri işbirliğini derinleştirme, bölgesel nüfuz
ABD ve İsrail ile gerilim, ekonomik baskılar
ABD
Küresel askeri ve ekonomik güç, bölgedeki üsler, teknolojik üstünlük
İran ile doğrudan çatışma riski, bölgesel koordinasyon zorlukları
İran’a yaptırımları artırma, İsrail ile ittifakı güçlendirme
İran’ın misillemeleri, bölgesel istikrarsızlık
Türkiye
Diplomatik arabuluculuk, enerji işbirliği, insani yardım kapasitesi
İran ve batı arasında denge politikası
İran ile enerji ve ticaret anlaşmaları, bölgesel liderlik
İran’ın bölgesel gerilimleri, ekonomik baskılar
Çin
Ekonomik güç, İran ile lojistik işbirliği
Tarafsızlık tartışmaları, sınırlı askeri etki
Arabuluculuk rolü, enerji ithalatını artırma
Batı ile gerilim, İran’ın reddi
İsrail
Gelişmiş askeri teknoloji, ABD ile ittifak, istihbarat kapasitesi
Bölgesel izolasyon riski, İran destekli milislerle çatışma
İran’ın nükleer programını sınırlama, bölgesel güvenlik ittifakları
İran’ın misillemeleri, Hizbullah ve Husi tehditleri
SWOT Yorumu: İran, bölgesel güç mücadelesinde stratejik bir konumda yer alıyor. IRGC, balistik füzeler ve İHA’larla caydırıcılığını koruyor, ancak ABD ve İsrail’in nükleer tesislere yönelik saldırıları, askeri kapasitesini zorluyor. İç politikada, Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, rejimin meşruiyetini tehdit ediyor. Rusya’nın askeri ve diplomatik desteği, İran’ın bölgesel pozisyonunu güçlendirirken, Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji işbirliği girişimleri, izolasyonunu hafifletiyor. ABD, askeri üstünlüğü ve yaptırımlarla İran’ı baskı altında tutuyor, ancak bu, bölgedeki gerilimi artırıyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor. İsrail, İran destekli milis hedeflerine yönelik hava saldırıları ve Golan Tepeleri’nde artırdığı güvenlik önlemleriyle İran’ı sınırlandırmayı hedefliyor, ancak Hizbullah ve Husi misillemeleri ciddi bir tehdit oluşturuyor. İran’ın geleceği, iç istikrarı, bölgesel ittifakları ve ekonomik yaptırımlara karşı direncine bağlı olacak.
Yararlanılan / Esinlenilen Kaynaklar:
IRNA, Mehr News, Tasnim News, Fars News, GünAz TV, BBC, CNN, The Guardian, Reuters, Al Jazeera, TASS, Xinhua, The Washington Post, The New York Times, Le Monde, The Times, France 24, Deutsche Welle, Al-Monitor, Euronews, CSIS, RAND, Foreign Affairs, The Economist, The Independent, Asharq Al-Awsat, Sky News Arabia, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, AP, ConflictTR, ISNA, Press TV, Kayhan, Hamshahri, Tehran Times, Haaretz, Jerusalem Post, Al Arabiya, Financial Times, South China Morning Post, Trend News
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
İran Son Durum 16 Temmuz 2025
İran'ın, ABD ve İsrail ile yaşadığı gerilimler, nükleer tesis saldırıları ve Katar’daki misillemesi çatışmanın bölgesel yayılma riski taşıyor. Rusya ile S-400 ve İHA ortaklığı caydırıcılığını güçlendiriyor. Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji anlaşmaları izolasyonu hafifletiyor. İç politikada azınlıklara uygulanan baskılar rejimin meşruiyetini sorgulatıyor. Petrol ihracatı artarken, yaptırımlar ve İsrail’in saldırıları İran’ın ekonomik ve stratejik hamlelerini boşa çıkarma amacı taşıyor.
Son 24 Saatte Güncel Gelişmeler
15 Temmuz 2025, 09:30: İran Devrim Muhafızları Ordusu (IRGC), Tahran’ın kuzeybatısındaki Alborz eyaletinde, Karaj yakınlarındaki bir askeri üste kapsamlı bir hava savunma testi gerçekleştirdi. Testler, İsrail’in son iki haftada Suriye ve Irak’taki İran destekli milis hedeflerine yönelik hava saldırılarına yanıt olarak düzenlendi. Yerel kaynaklar, testlerde yerli üretim Bavar-373 hava savunma sistemi, Fateh-110 balistik füzeleri ve Şahed-136 insansız hava araçlarının kullanıldığını bildirdi. Test sırasında Tahran banliyölerinde siren sesleri yankılandı, bu da yerel halk arasında kısa süreli paniğe yol açtı. İran Savunma Bakanlığı, testlerin “bölgesel tehditlere karşı caydırıcılığı güçlendirmek” için yapıldığını duyurdu. Karaj’daki hastaneler, herhangi bir acil durum için hazır bekletildi, ancak can kaybı veya hasar bildirilmedi. Bu testler, İran’ın savunma kapasitesini sergileme çabasını yansıtıyor, ancak artan askeri hareketlilik, İsrail ile gerilimi tırmandırabilir. (Mehr News, Tasnim News, IRNA)
15 Temmuz 2025, 10:15: İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Arakçi, Tahran’da düzenlenen basın toplantısında, İsrail ile ateşkes anlaşması iddialarını kesin bir dille yalanladı. Arakçi, “İsrail ile hiçbir anlaşma yapılmadı, askeri operasyonlarımız durdurulmadı” diyerek, İsrail’in Suriye’deki İran destekli milis hedeflerine yönelik son saldırılarına misilleme hazırlığında olduklarını ima etti. Yerel medya, İran’ın Hizbullah ve Irak’taki Haşdi Şabi gruplarıyla koordinasyonu yoğunlaştırdığını, özellikle Lübnan sınırında askeri sevkiyatların artırıldığını bildirdi. İran Dışişleri, Birleşmiş Milletler’i (BM) İsrail’in “saldırgan eylemlerine” karşı harekete geçmeye çağırdı. Lübnan’daki yerel kaynaklar, İran’ın Hizbullah’a yeni İHA sevkiyatı yaptığını iddia etti. Bu gelişmeler, Ortadoğu’da daha geniş çaplı bir çatışma riskini artırabilir ve bölgesel istikrarsızlığı derinleştirebilir. (IRNA, Reuters, Al Jazeera)
15 Temmuz 2025, 11:00: İran, Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik balistik füze saldırısı düzenledi; saldırı, Fars eyaletindeki IRGC üslerinden fırlatılan 12 Kıyam-1 ve Zülfikar balistik füzeleriyle gerçekleştirildi. Yerel kaynaklar, saldırının ABD’nin 10 Temmuz 2025’te İran’ın Natanz nükleer tesisine düzenlediği hava operasyonlarına misilleme olduğunu belirtti. Katar yetkilileri, üste iki hangarın ve bir lojistik deposunun hasar gördüğünü, ancak can kaybı olmadığını bildirdi. İran Dışişleri Bakanlığı, saldırıyı “BM Şartı’nın 51. maddesi uyarınca meşru müdafaa” olarak savundu ve ABD’yi “provokatif eylemlerden” sorumlu tuttu. Katar’daki sivil havacılık otoritesi, hava sahasının 12 saat boyunca sivil uçuşlara kapatıldığını duyurdu; bu, Doha Havalimanı’nda 50’den fazla uçuşun iptal edilmesine yol açtı. Saldırı, Körfez bölgesindeki güvenlik dinamiklerini karmaşıklaştırabilir ve ABD’nin misilleme riskini artırabilir. (Fars News, Al Jazeera, CNN)
15 Temmuz 2025, 12:30: Türkiye Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik füze saldırısını kınayan bir açıklama yayımladı. Bakanlık, Ankara’da yapılan basın toplantısında, tüm taraflara itidal çağrısı yaparak İran ile diyalog kanallarını açık tutmayı önerdi. Türkiye, 2023’te Doha’da İran ve ABD arasında dolaylı görüşmelere ev sahipliği yapmış, bölgesel gerilimlerin azaltılmasında arabulucu rolü üstlenmişti. Yerel analistler, Türkiye’nin bu önerisinin İran-ABD gerilimini hafifletme potansiyeli taşıdığını, ancak İran’ın sert tutumu ve ABD’nin misilleme ihtimali nedeniyle başarı şansının sınırlı olduğunu belirtti. Türkiye’nin arabuluculuk girişimi, bölgesel istikrar için önemli bir fırsat sunarken, Ankara’nın diplomatik liderlik kapasitesini güçlendirebilir. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Anadolu Ajansı, Al-Monitor)
15 Temmuz 2025, 14:00: İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney’in askeri danışmanı Hüseyin Dehghan, Tahran’da düzenlenen Ulusal Güvenlik Konferansı’nda, İran’ın “binlerce balistik füze ve İHA” ürettiğini ve bunların “güvenli yerlerde” saklandığını açıkladı. Dehghan, “İsrail, İran’ın tam kapasitesini henüz görmedi” diyerek, yeni nesil Fettah-2 hipersonik füzeler ve Şahed-149 dronlarının hazır olduğunu vurguladı. Yerel medya, bu silahların IRGC’nin Kirmanşah ve Huzistan’daki gizli üslerinde depolandığını iddia etti. İsrail Savunma Bakanlığı, açıklamayı “provokatif” olarak nitelendirdi ve Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltti. Bu söylem, İran’ın İsrail ve ABD’ye karşı caydırıcılık yarışını tırmandırma çabasını yansıtıyor, ancak yaptırımların üretim kapasitesini sınırladığı belirtiliyor. (Tasnim News, ConflictTR, Haaretz)
15 Temmuz 2025, 15:45: Tahran’ın Azadi Meydanı’nda, 20’den fazla sivil toplum kuruluşu, İsrail’in İran’ın Natanz ve Fordo nükleer tesislerine yönelik son hava saldırılarını protesto etti. Göstericiler, “Nükleer hakkımız engellenemez” ve “ABD-İsrail ittifakına hayır” sloganları attı; ABD ve İsrail bayrakları yakıldı. Yerel medya, katılımın 7.000 kişiyi aştığını, gösterilerin rejime destek mesajı olarak düzenlendiğini bildirdi. Tahran polisi, gösterilere müdahale etmedi; ancak, çevredeki trafik akışı kesintiye uğradı. Protestolar, İran’ın iç politikada birlik mesajı verme çabasını gösteriyor, ancak Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türkleri gibi etnik azınlıkların rejime yönelik eleştirileri bu birliği gölgeleyebilir. (IRNA, BBC, Press TV)
15 Temmuz 2025, 17:00: Rusya Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd ABD Üssü’ne yönelik saldırısını “meşru savunma” olarak nitelendirdi. Moskova, yaptığı açıklamada, Batı’yı İran’a yönelik yaptırımları kaldırmaya çağırdı ve 2024’te imzalanan İran-Rusya Stratejik Ortaklık Anlaşması’nın uygulanmasını hızlandıracağını duyurdu. Rus medyası, anlaşmanın S-400 hava savunma sistemlerinin paylaşımı, ortak tatbikatlar ve İHA teknolojisi transferini içerdiğini bildirdi. İran Savunma Bakanlığı, Rusya’dan 50 askeri danışmanın Tahran’a geldiğini doğruladı. Yerel uzmanlar, bu desteğin İran’ın savunma kapasitesini güçlendirdiğini, ancak ABD ve İsrail’in hava üstünlüğü karşısında sınırlı kaldığını belirtti. (TASS, Mehr News, Kommersant)
15 Temmuz 2025, 18:30: Çin Dışişleri Bakanlığı, İran-İsrail geriliminde tarafsız bir arabuluculuk rolü önerdi. Pekin’de düzenlenen basın toplantısında, Sözcü Lin Jian, tüm tarafları diyaloga çağırdı ve Çin’in Körfez bölgesinde istikrar için devreye girebileceğini belirtti. İran Dışişleri, Çin’in önerisini “yeterince tarafsız değil” diyerek reddetti; yerel medya, İran’ın Pekin’in ABD ile ekonomik bağlarına güvenmediğini yazdı. Çin’in önerisi, 2023’te Suudi Arabistan-İran anlaşmasında oynadığı role benzer bir girişim olarak görülüyor, ancak İran’ın reddi, Pekin’in bölgesel etkisini sınırlayabilir. (Xinhua, Fars News, South China Morning Post)
15 Temmuz 2025, 20:00: İran’ın Güney Azerbaycan bölgesinde, Tebriz’de Traktör Tebriz futbol takımına destek gösterileri düzenleyen 12 Türk azınlık aktivisti gözaltına alındı. Yerel kaynaklar, gösterilerin Türk kimliğini savunma amaçlı olduğunu, ancak IRGC’ye bağlı güvenlik güçlerinin “ayrılıkçı faaliyet” iddiasıyla müdahale ettiğini bildirdi. Gözaltılar, Tebriz Üniversitesi kampüsünde 300 öğrencinin katıldığı protestolara yol açtı; polis, kampüse gaz bombalarıyla müdahale etti, 5 öğrenci yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, gözaltıların ifade özgürlüğünü kısıtladığını savundu. Bu olaylar, İran’ın etnik azınlıklara yönelik politikalarının iç gerilimleri artırabileceğini gösteriyor. (GünAz TV, Al-Monitor, BBC)
15 Temmuz 2025, 21:15: İran Donanması, Umman Körfezi’nde “Velayet-2025” adlı kapsamlı bir askeri tatbikat başlattı. Tatbikata, yerli üretim Sahand sınıfı destroyer, C-14 sınıfı denizaltılar, Şahed-136 dronları ve Karrar sınıfı hızlı hücumbotlar katıldı. İran Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Şehrum İrani, tatbikatın “ABD’nin Basra Körfezi’ndeki provokatif varlığına” yanıt olduğunu belirtti. Yerel medya, tatbikatın 200 deniz mili kapsadığını ve anti-gemi füzelerinin test edildiğini bildirdi. ABD Donanması, tatbikatı “bölgesel istikrarsızlığa katkı” olarak nitelendirdi. Tatbikat, İran’ın deniz gücünü sergileme çabasını yansıtıyor, ancak ABD’nin bölgedeki deniz üstünlüğü bu mesajı sınırlayabilir. (IRNA, Reuters, The Times)
15 Temmuz 2025, 22:00: ABD Savunma Bakanlığı, İran’ın Katar’daki El-Udeyd Üssü’ne yönelik füze saldırısını “kabul edilemez bir provokasyon” olarak nitelendirdi. Pentagon, Katar ve Bahreyn’e ek Patriot PAC-3 hava savunma sistemleri, iki F-35 filosu ve bir uçak gemisi konuşlandırılacağını duyurdu. Yerel kaynaklar, ABD’nin Körfez’deki müttefikleriyle ortak bir tatbikat planladığını, Suudi Arabistan ve BAE’nin de katılacağını bildirdi. Katar’daki yerel halk, askeri hareketliliğin günlük yaşamı etkilediğini, özellikle Doha çevresinde güvenlik önlemlerinin artırıldığını ifade etti. Bu adım, İran-ABD gerilimini tırmandırabilir ve Körfez’de çatışma riskini artırabilir. (CNN, The Washington Post, Al Arabiya)
15 Temmuz 2025, 23:30: İran Ekonomi Bakanlığı, Türkiye ile yeni bir enerji ticaret anlaşması için görüşmelere başladığını duyurdu. Görüşmeler, İran’ın Güney Pars sahasından Türkiye’ye yıllık 12 milyar metreküp doğalgaz ihracatını artırmayı hedefliyor; mevcut boru hattı kapasitesinin %20 artırılması planlanıyor. Türkiye Enerji Bakanlığı, anlaşmanın 2026 başında devreye girebileceğini belirtti. Yerel ekonomistler, anlaşmanın İran’ın yaptırımlardan etkilenen ekonomisini destekleyeceğini, ancak lojistik altyapı eksikliklerinin ve yaptırımların uygulanmayı zorlaştırabileceğini ifade etti. Türk iş çevreleri, anlaşmanın enerji güvenliğini güçlendirebileceğini savundu. Bu işbirliği, İran-Türkiye ilişkilerini derinleştirerek bölgesel istikrara katkı sağlayabilir. (Mehr News, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Fars News)
16 Temmuz 2025, 01:00: İran, Yemen’deki Husi güçlerinin Kızıldeniz’de ABD ticari gemilerine yönelik tehditlerini desteklediğini resmi olarak açıkladı. Husi liderler, İran’dan Şahed-136 dronları ve Noor anti-gemi füzeleri aldıklarını doğruladı. Yerel kaynaklar, İran’ın Aden Körfezi’nde Husi güçlerine lojistik destek sağlamak için iki kargo gemisi gönderdiğini bildirdi. ABD Donanması, Kızıldeniz’de USS Dwight D. Eisenhower uçak gemisi liderliğinde ek devriyeler başlattı. Yemen’deki yerel yetkililer, ticari gemi trafiğinin %30 azaldığını, bu durumun insani yardım sevkiyatlarını aksattığını belirtti. İran’ın Husi desteği, Kızıldeniz’de küresel ticaret yollarını tehdit edebilir. (Al Jazeera, Tasnim News, The Guardian)
16 Temmuz 2025, 02:30: Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Brüksel’de yaptığı açıklamada, İran’ın ABD üslerine yönelik saldırılarını kınadı ve taraflara “azami itidal” çağrısı yaptı. Avrupa borsaları, gerilimin etkisiyle enerji hisselerinde %3,2 düşüş yaşadı; Brent petrol fiyatları varil başına 76 dolara yükseldi. Yerel analistler, İran’ın Kızıldeniz’deki Husi desteğinin Avrupa’nın enerji ithalatını tehdit ettiğini, özellikle LNG sevkiyatlarının aksayabileceğini belirtti. Almanya ve Fransa, İran’a yeni yaptırımlar önerdi. Bu gelişmeler, Avrupa’nın enerji güvenliği endişelerini artırabilir. (Deutsche Welle, Euronews, Financial Times)
16 Temmuz 2025, 04:00: İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile işbirliğini askıya aldığını duyurdu. İran Atom Enerjisi Kurumu, kararın ABD’nin 10 Temmuz’da Natanz ve Fordo nükleer tesislerine düzenlediği hava saldırılarına tepki olarak alındığını açıkladı. IAEA denetçilerinin tesislere erişimi durduruldu; yerel medya, kararın “nükleer programın milli egemenliğini koruma” amacı taşıdığını savundu. BM Güvenlik Konseyi, acil bir oturum çağrısı yaptı. Yerel analistler, kararın İran’ın nükleer müzakerelerdeki pozisyonunu sertleştirdiğini, ancak uluslararası izolasyonu artırabileceğini belirtti. (IRNA, AP, The New York Times)
16 Temmuz 2025, 05:15: İran’ın Tebriz şehrinde, Tebriz Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne öğrenci alımı için yapılan sınavlar protesto edildi. Güney Azerbaycan Türkleri, sınav sorularının %80’inin Farsça olduğunu ve Türk azınlığa ayrımcılık yapıldığını savundu. Yaklaşık 400 öğrenci ve akademisyen, üniversite kampüsünde toplandı; polis, gaz bombalarıyla müdahale etti, 20 öğrenci gözaltına alındı, 3 kişi hafif yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, protestoların kültürel hak taleplerini yansıttığını, ancak rejimin sert tutumunun gerilimleri artırdığını belirtti. (GünAz TV, BBC, Al-Monitor)
16 Temmuz 2025, 06:30: İran, Rusya ile 2024’te imzaladığı Stratejik Ortaklık Anlaşması kapsamında yeni bir askeri işbirliği protokolü imzaladı. Protokol, Hazar Denizi’nde ortak tatbikatlar, S-400 hava savunma sistemlerinin paylaşımı ve Şahed-136 dronlarının üretim teknolojisi transferini içeriyor. Rus medyası, 50 Rus askeri danışmanın Kirmanşah’taki IRGC üssüne ulaştığını bildirdi. İran Savunma Bakanlığı, protokolün “ortak tehditlere karşı dayanışmayı” güçlendireceğini belirtti. Yerel uzmanlar, bu işbirliğinin İran’ın savunma kapasitesini artırabileceğini, ancak ABD ve İsrail’in teknolojik üstünlüğü karşısında sınırlı kalabileceğini ifade etti. (TASS, Mehr News, Kommersant)
16 Temmuz 2025, 07:00: Türkiye Enerji Bakanlığı, İran ile doğalgaz ticaret anlaşması görüşmelerinde önemli bir ilerleme sağlandığını duyurdu. Anlaşma, İran’ın Güney Pars sahasından Türkiye’ye yıllık 12 milyar metreküp gaz ithalatını hedefliyor; mevcut Türkiye-İran boru hattının kapasitesinin %25 artırılması planlanıyor. İran Ekonomi Bakanlığı, anlaşmanın yaptırımlardan etkilenen ekonomiyi destekleyeceğini savundu. Türk iş çevreleri, anlaşmanın enerji fiyatlarını stabilize edebileceğini, ancak İran’ın lojistik altyapı eksikliklerinin uygulanmayı zorlaştırabileceğini belirtti. Bu işbirliği, bölgesel enerji güvenliğini güçlendirebilir. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Fars News, Anadolu Ajansı)
16 Temmuz 2025, 08:00: İran Donanması, Hazar Denizi’nde “Hazar Kalkanı-2025” adlı bir tatbikat başlattı. Tatbikata, Türkmenistan ve Azerbaycan sınırlarına yakın bölgelerde konuşlu 25 savaş gemisi, 12 İHA ve 5 denizaltı katıldı. İran Deniz Kuvvetleri Komutanı, tatbikatın “bölgesel güvenliği güçlendirmeyi ve Hazar Denizi’nde İran’ın egemenliğini korumayı” amaçladığını belirtti. Azerbaycan medyası, tatbikatın “bölgesel güç gösterisi” olarak algılandığını yazdı; Bakü, kendi sınırlarında ek devriyeler başlattı. Tatbikat, İran’ın kuzeydeki askeri varlığını güçlendirme çabasını yansıtıyor. (IRNA, Reuters, Trend News)
16 Temmuz 2025, 08:30: İran’ın Şiraz kentinde, Kaşkay Türklerinin sosyal medya üzerinden Traktör Tebriz futbol takımına destek paylaşımları nedeniyle 7 aktivist gözaltına alındı. Yerel kaynaklar, gözaltıların “milli güvenliğe tehdit” gerekçesiyle yapıldığını, ancak Kaşkay toplumunun kültürel hak taleplerini dile getirdiğini bildirdi. Şiraz’da yaklaşık 150 kişinin katıldığı protestolar, polis tarafından gaz bombalarıyla dağıtıldı; 2 kişi yaralandı. Yerel sivil toplum kuruluşları, gözaltıların etnik gerilimleri artırdığını ve rejimin azınlık politikalarının iç istikrarsızlığa yol açabileceğini savundu. (GünAz TV, Al-Monitor, BBC)
16 Temmuz 2025, 09:00: İran Petrol Bakanlığı, Brent ham petrol fiyatlarının varil başına 75 dolara yükseldiğini duyurdu. Bakanlık, Çin ve Hindistan’a petrol ihracatını artırmak için yeni kontratlar imzaladığını; Çin’e günlük 1,2 milyon varil, Hindistan’a 800 bin varil ek sevkiyat yapılacağını belirtti. Yerel ekonomistler, ihracat artışının İran’ın döviz rezervlerini güçlendireceğini, ancak ABD’nin deniz yoluyla sevkiyatlara yönelik yaptırımlarının lojistik engeller yarattığını ifade etti. Bu gelişme, İran’ın ekonomik toparlanma çabalarını destekleyebilir. (Fars News, The Guardian, Bloomberg)
16 Temmuz 2025, 09:30: İran Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile Şam-Tahran-İstanbul uçuşlarının yeniden başlatılması için görüşmelere başlandığını duyurdu. Bakanlık, hattın haftada iki gün işleyeceğini, Türk Hava Yolları ve İran Hava Yolları’nın ortak çalışacağını belirtti. Yerel medya, uçuşların Şiraz ve İsfahan gibi diğer şehirlere de genişletilebileceğini yazdı. Türkiye Dışişleri, anlaşmanın turizm ve ticareti canlandırabileceğini savundu. Tahran’daki iş çevreleri, uçuşların İran’ın izolasyonunu hafifletebileceğini belirtti. Bu adım, İran-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesini destekleyebilir. (IRNA, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Press TV)
Politik Değerlendirme
İran, bölgesel ve küresel dinamiklerin kesişim noktasında karmaşık bir pozisyon sürdürüyor. ABD ve İsrail ile gerilimler, nükleer tesislere yönelik saldırılar ve İran’ın Katar’daki El-Udeyd Üssü’ne misillemesiyle tırmanıyor. IAEA ile işbirliğinin askıya alınması, İran’ın nükleer programını koruma çabasını yansıtıyor, ancak BM Güvenlik Konseyi’nin yaptırımları artırma riskini getiriyor. Rusya ile stratejik ortaklık, özellikle S-400 sistemleri ve İHA teknolojisi transferiyle, İran’ın bölgesel caydırıcılığını güçlendiriyor. Türkiye’nin arabuluculuk önerileri ve enerji ticaret anlaşmaları, İran’ın ekonomik ve diplomatik izolasyonunu hafifletme potansiyeli taşıyor; Şam-Tahran-İstanbul uçuşlarının yeniden başlaması, bu normalleşmenin bir göstergesi. Ancak, Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, iç politikada gerilimleri artırarak rejimin meşruiyetini sorgulatıyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor, bu da Pekin’in bölgesel nüfuzunu sınırlandırıyor. İsrail’in Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltmesi ve İran destekli hedeflere yönelik saldırıları, bölgesel çatışma riskini artırıyor.
İran’ın petrol ihracatını artırma çabaları, Çin ve Hindistan gibi pazarlarla güçleniyor, ancak yaptırımların lojistik engelleri ekonomik toparlanmayı zorlaştırıyor. Türkiye ile enerji ve uçuş anlaşmaları, İran’ın bölgesel işbirliğini derinleştirme arzusunu yansıtıyor, bu da ekonomik ve diplomatik izolasyonu hafifletebilir. ABD’nin Körfez’deki askeri varlığını güçlendirmesi ve İsrail’in İran destekli milis hedeflerine yönelik operasyonları, İran’ın stratejik hamlelerini karmaşıklaştırıyor. İran’ın iç politikası, etnik azınlıklara yönelik sert tutumu nedeniyle kırılganlık gösteriyor. Uluslararası toplum, İran’ın nükleer programına ve bölgesel müdahalelerine odaklanırken, Türkiye’nin diplomatik ve ekonomik girişimleri, bölgesel istikrar için olumlu bir katkı sağlıyor.
Askeri Değerlendirme
İran’ın askeri kapasitesi, Devrim Muhafızları Ordusu (IRGC), balistik füze programları (Kıyam-1, Zülfikar, Fettah-2) ve Şahed-136/149 İHA’larıyla destekleniyor. Son iki haftada, Alborz ve Tahran’daki Bavar-373 hava savunma sistemlerinin test edilmesi, İsrail ve ABD’nin nükleer tesislere yönelik saldırılarından sonra caydırıcılığı koruma çabasını gösteriyor. Umman Körfezi’nde “Velayet-2025” ve Hazar Denizi’nde “Hazar Kalkanı-2025” tatbikatları, Sahand sınıfı destroyerler, C-14 denizaltılar ve anti-gemi füzeleriyle İran’ın deniz gücünü sergiliyor. Ancak, ekonomik yaptırımlar, teknolojik sınırlamalar ve ABD/İsrail’in hava üstünlüğü, İran’ın uzun vadeli askeri kapasitesini sınırlandırıyor. İran’ın Yemen’deki Husi güçlerine sağladığı Şahed-136 dronları ve Noor füzeleri, Kızıldeniz’de dolaylı bir baskı unsuru oluşturuyor, ancak ABD’nin deniz devriyeleri bu etkiyi kısıtlıyor.
Rusya ile yeni askeri protokol, S-400 sistemleri ve İHA teknolojisi transferiyle İran’ın savunma kapasitesini güçlendiriyor, ancak bu destek, ABD ve İsrail’in teknolojik üstünlüğüne karşı sınırlı kalıyor. Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji işbirliği, İran’ın lojistik hatlarının güvenliğini dolaylı olarak desteklerken, bölgesel izolasyonunu hafifletiyor. Çin’in sınırlı lojistik desteği, İran’ın mühimmat stoklarını artırsa da, batının yaptırımları ve teknolojik üstünlüğü, İran’ın uzun vadeli askeri hedeflerini zorlaştırıyor. İsrail’in Suriye ve Irak’taki İran destekli hedeflere yönelik hava saldırıları, IRGC’nin lojistik hatlarını kesintiye uğratıyor. İran’ın mevcut stratejisi, kısa vadeli caydırıcılık sağlasa da, bölgesel üstünlük için yetersiz görünüyor; yaptırımlar ve düşman saldırıları, operasyonel kapasitesini sınırlandırıyor.
Son Tahlil
İran, bölgesel ve küresel dinamiklerde stratejik bir aktör olarak öne çıkıyor, ancak çok yönlü zorluklarla karşı karşıya. ABD ve İsrail ile gerilimler, nükleer tesislere yönelik saldırılar ve İran’ın misillemeleriyle tırmanırken, IAEA ile işbirliğinin askıya alınması uluslararası endişeleri artırıyor. Rusya ile askeri ve diplomatik ortaklık, İran’ın bölgesel pozisyonunu güçlendiriyor, ancak iç politikadaki etnik gerilimler, özellikle Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, rejimin meşruiyetini tehdit ediyor. Türkiye’nin arabuluculuk, enerji ticaret ve uçuş anlaşmaları, İran’ın izolasyonunu hafifletirken bölgesel istikrar için olumlu bir zemin sunuyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor. İsrail’in Golan Tepeleri’nde alarm seviyesini yükseltmesi ve İran destekli milis hedeflerine yönelik operasyonları, çatışma riskini artırıyor. İran’ın petrol ihracatını artırma çabaları, ekonomik toparlanma için fırsat sunarken, ABD’nin askeri varlığını güçlendirmesi ve yaptırımlar, stratejik hamleleri karmaşıklaştırıyor. Gelecek senaryolar, İran’ın iç istikrarı, bölgesel ittifakları ve uluslararası toplumla diyaloğu sürdürme kapasitesine bağlı olacak.
SWOT Yorumu: İran, bölgesel güç mücadelesinde stratejik bir konumda yer alıyor. IRGC, balistik füzeler ve İHA’larla caydırıcılığını koruyor, ancak ABD ve İsrail’in nükleer tesislere yönelik saldırıları, askeri kapasitesini zorluyor. İç politikada, Güney Azerbaycan ve Kaşkay Türklerine yönelik baskılar, rejimin meşruiyetini tehdit ediyor. Rusya’nın askeri ve diplomatik desteği, İran’ın bölgesel pozisyonunu güçlendirirken, Türkiye’nin arabuluculuk ve enerji işbirliği girişimleri, izolasyonunu hafifletiyor. ABD, askeri üstünlüğü ve yaptırımlarla İran’ı baskı altında tutuyor, ancak bu, bölgedeki gerilimi artırıyor. Çin’in arabuluculuk önerileri, tarafsızlık tartışmaları nedeniyle etkisiz kalıyor. İsrail, İran destekli milis hedeflerine yönelik hava saldırıları ve Golan Tepeleri’nde artırdığı güvenlik önlemleriyle İran’ı sınırlandırmayı hedefliyor, ancak Hizbullah ve Husi misillemeleri ciddi bir tehdit oluşturuyor. İran’ın geleceği, iç istikrarı, bölgesel ittifakları ve ekonomik yaptırımlara karşı direncine bağlı olacak.
Yararlanılan / Esinlenilen Kaynaklar:
IRNA, Mehr News, Tasnim News, Fars News, GünAz TV, BBC, CNN, The Guardian, Reuters, Al Jazeera, TASS, Xinhua, The Washington Post, The New York Times, Le Monde, The Times, France 24, Deutsche Welle, Al-Monitor, Euronews, CSIS, RAND, Foreign Affairs, The Economist, The Independent, Asharq Al-Awsat, Sky News Arabia, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, AP, ConflictTR, ISNA, Press TV, Kayhan, Hamshahri, Tehran Times, Haaretz, Jerusalem Post, Al Arabiya, Financial Times, South China Morning Post, Trend News
En Çok Okunan Haberler