Çatışmaların, Diplomatik ve İç Gelişmelerin Analizi

• Füze Savunma Testi: Devrim Muhafızları’nın Tahran’da test ettiği yeni füze savunma sistemi, 12 Gün Savaşı’nda İsrail’in hava üstünlüğüne karşı bir yanıt olarak görülüyor (Al Arabiya). Testin %85 başarı oranı iddiası, İran’ın savunma kapasitesini abartma eğilimini yansıtabilir; bağımsız gözlemcilerin erişimi sınırlı. Sistem, Bavar-373’ün geliştirilmiş bir versiyonu olarak tanıtıldı, ancak İsrail’in İHA ve füze saldırılarına ne kadar etkili olduğu şüpheli.
• Diplomatik Açıklamalar: Dışişleri Bakanlığı’nın ABD ile müzakere sinyali (Reuters), 29 Haziran ateşkesi sonrası bir yumuşama girişimi olabilir. Oman üzerinden dolaylı görüşme önerisi, İran’ın diplomatik izolasyonunu kırma çabası olarak yorumlanıyor. Ancak, nükleer tesis saldırılarının durması şartı, İran’ın pozisyonunu koruduğunu ve ABD’den somut bir geri adım beklediğini gösteriyor.
• İç Gerginlik ve Protestolar: Kürt bölgelerindeki protestolar (France24), 12 Gün Savaşı’nın yarattığı ekonomik ve sosyal baskının bir sonucu. Mahabad ve Sanandaj’da rejim karşıtı sloganlar atıldı; gözaltılar, rejimin sert tutumunu sürdürüyor. Tahran’daki ekonomik protesto (Reuters), enflasyonun (%50’nin üzerinde) halk üzerindeki etkisini yansıtıyor; küçük çaplı da olsa rejim için yeni bir sınav.
• Nükleer ve Güvenlik Tartışmaları: Sızdırılan Evin Cezaevi raporu (Le Monde), İran’ın İsrail’in 28 Haziran saldırısının etkisini minimize etmeye çalıştığını gösteriyor. 5 mahkumun ölümü ve altyapı hasarının sınırlı olduğu iddiası, rejimin kamuoyunu sakinleştirme çabası olabilir. Hürmüz Boğazı’ndaki tatbikat (Al Jazeera), ABD donanmasına mesaj olarak görülebilir; 10 geminin ve 3 İHA’nın kullanılması, caydırıcılık amaçlı bir gösteri gibi duruyor. NPT’den çekilme tehdidi ve %90 zenginleştirme resti (Die Zeit), İran’ın nükleer kozunu maksimize etme stratejisini yansıtıyor.

Etkilerin Kısa Vadeli Analizi

• İç İstikrar: Kürt protestoları ve Tahran’daki ekonomik huzursuzluk, rejimin kontrolünü zorlayabilir. Gözaltılar ve sert müdahaleler, kısa vadede sakinlik sağlasa da uzun vadede direnişi artırabilir. Hürmüz Boğazı tatbikatı, iç kamuoyuna güç gösterisi olarak sunuluyor.
• Uluslararası İlişkiler: NPT tehdidi ve zenginleştirme artışı, Batı ile gerilimi tırmandırabilir; IAEA’nın tepkisi kritik olacak. Müzakere sinyalleri, ABD ile dolaylı bir diyalog zemini yaratabilir, ancak ateşkese rağmen güvensizlik sürüyor.
• Güvenlik ve Ekonomik Etkiler: Füze testi, İran’ın savunma sanayisini güçlendirme çabası; ancak ekonomik kriz, bu yatırımları finanse etmeyi zorlaştırıyor. Hürmüz Boğazı’ndaki hareketlilik, petrol ticaretini etkileyebilir.

Genel Durumun Analizi

• İç Politik Durum: İran, 12 Gün Savaşı (22-29 Haziran 2025) sonrası iç istikrarı yeniden tesis etmeye çalışıyor. Ateşkes, savaşın yıkıcı etkilerini (500’den fazla ölüm, altyapı hasarı) hafifletse de, ekonomik kriz (%50+ enflasyon, yakıt kıtlığı) ve Kürt bölgelerindeki huzursuzluk rejimi zorluyor. Devrim Muhafızları, otoriteyi koruma rolünü güçlendiriyor.
• Nükleer Program: İran, 22 Haziran’daki ABD saldırılarından (Fordo, Natanz, İsfahan) sonra nükleer kapasitesini koruma konusunda kararlı. Uranyum stokları %60’a ulaşmış durumda; NPT’den çekilme tehdidi, İran’ın diplomaside baskı aracı olarak nükleer programını kullandığını gösteriyor. IAEA izleme yetkisi, savaş nedeniyle zayıfladı.
• Dış İlişkiler: İsrail ve ABD ile gerilim devam ederken, 29 Haziran ateşkesi geçici bir rahatlama sağladı. Rusya ve Çin, İran’a ekonomik (petrol ihracatı) ve askeri (İHA teknolojisi) destek sunuyor. Oman, dolaylı müzakerelerde arabulucu rolü üstleniyor.

Günlük Yaşananların Genel Değerlendirme Üzerindeki Etkisi

• İç İstikrar Üzerindeki Etki: Kürt protestoları ve Tahran’daki huzursuzluk, rejimin kontrolünü test ediyor. Sert tutum, kısa vadede sakinlik sağlasa da uzun vadede isyan riskini artırıyor. Hürmüz Boğazı tatbikatı, iç kamuoyuna moral desteği sunabilir.
• Nükleer Program ve Diplomasi: NPT tehdidi ve %90 zenginleştirme resti, İran’ın nükleer duruşunu sertleştirdi. Sızdırılan rapor ve müzakere sinyalleri, ABD ile dolaylı müzakerelerin kapısını aralıyor; günlük olaylar bu süreci hızlandırdı.
• Uluslararası Baskı: Füze testi ve NPT resti, Batı’yı yeni yaptırımlara yöneltebilir; IAEA’nın tepkisi belirleyici olacak. Müzakere sinyalleri, gerilimi hafifletebilir; ancak ateşkese rağmen güvensizlik sürüyor.
• Ekonomik ve İnsani Etkiler: Ekonomik protestolar, yakıt ve gıda kıtlığını yansıtıyor. Kürt bölgelerindeki baskı, insani krizi derinleştirebilir; mülteci akını (Irak’a 10,000 kişi) artabilir.

Son Tahlil

• İç Rejim Dayanıklılığı: Protestolar, rejimi zorluyor; ekonomik kriz (%50+ enflasyon) ve Kürt gerilimi, uzun vadede otoriteyi zayıflatabilir. Günlük olaylar, Devrim Muhafızları’nın baskıcı rolünü artırdı; ancak halk desteği eriyor.
• Nükleer Strateji: NPT tehdidi ve %90 zenginleştirme, izolasyon riskini yükseltiyor. Müzakere sinyalleri, diplomasi için bir çıkış sunuyor; günlük gelişmeler, İran’ın nükleer kozunu maksimize etme çabasını pekiştirdi.
• Dış Politika Dinamikleri: Ateşkes sonrası Oman üzerinden diplomasi umutlu; ancak Hürmüz Boğazı tatbikatı, gerilimi tırmandırabilir. Rusya-Çin desteği, İran’ı ayakta tutuyor; günlük olaylar, bu eksene bağımlılığı artırdı.
• İnsani ve Bölgesel Etkiler: Kürt baskısı ve ekonomik kriz, insani durumu kötüleştiriyor. Günlük gelişmeler, bölgesel istikrarsızlığı (Irak, Türkiye) etkileme potansiyelini yükseltti; mülteci akını bir kriz haline gelebilir.