BRICS, ABD Liderliğindeki Dünya Düzenine Meydan Okuyabilir mi?
.brics-analysis-section {
max-width: 100%;
margin: 0 auto;
padding: 20px;
box-sizing: border-box;
font-family: Arial, sans-serif;
line-height: 1.6;
color: #333;
}
.brics-analysis-section h1 {
font-size: 2rem;
margin-bottom: 1rem;
color: #333;
}
.brics-analysis-section h2 {
font-size: 1.5rem;
margin: 1.5rem 0 0.5rem;
color: #333;
}
.brics-analysis-section p {
margin: 0.5rem 0;
font-size: 1rem;
}
.brics-analysis-section ul {
list-style-type: disc;
margin: 0.5rem 0 0.5rem 1.5rem;
font-size: 1rem;
}
.brics-analysis-section .source {
font-size: 0.85rem;
color: #555;
font-style: italic;
}
@media (max-width: 768px) {
.brics-analysis-section {
padding: 15px;
}
.brics-analysis-section h1 {
font-size: 1.8rem;
}
.brics-analysis-section h2 {
font-size: 1.3rem;
}
.brics-analysis-section p,
.brics-analysis-section ul {
font-size: 0.95rem;
}
}
@media (max-width: 480px) {
.brics-analysis-section {
padding: 10px;
}
.brics-analysis-section h1 {
font-size: 1.5rem;
}
.brics-analysis-section h2 {
font-size: 1.2rem;
}
.brics-analysis-section p,
.brics-analysis-section ul {
font-size: 0.9rem;
}
}
BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika), 2009 yılında resmi olarak kurulan ve 2024-2025 yıllarında Mısır, Etiyopya, İran, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Endonezya’nın katılımıyla genişleyen bir ittifak olarak, ABD liderliğindeki dünya düzenine alternatif bir güç merkezi oluşturma potansiyeliyle dikkat çekiyor. Küresel ekonomik, finansal ve jeopolitik manzarada artan etkisiyle, BRICS’in bu düzenin hegemonyasına meydan okuyup okuyamayacağı, uluslararası ilişkilerde kritik bir tartışma konusu. Bu analiz, BRICS’in ekonomik kapasitesini, finansal girişimlerini, jeopolitik stratejilerini ve ideolojik sınırlamalarını ele alarak bu soruya yanıt arıyor. Analiz, yalnızca İngilizce kaynaklardan derlenmiş olup, 50’den fazla kaynaktan yararlanılarak mevcut anlatıyı eleştirel bir şekilde inceliyor. 2025’teki küresel dinamikler, özellikle ABD’nin tarife politikaları gibi ekonomik baskılar, gerektiğinde BRICS’in stratejilerine bağlam sağlıyor.
1. BRICS’in Ekonomik Gücü ve Küresel Etkisi
BRICS, 2001 yılında Goldman Sachs ekonomisti Jim O’Neill tarafından “yükselen piyasalar” olarak tanımlandı ve 2009’da resmi bir ittifak haline geldi. 2025 itibarıyla BRICS+, dünya nüfusunun %46’sını, küresel GSYİH’nin %35,6’sını (satın alma gücü paritesine göre) ve dünya ticaretinin yaklaşık %40’ını temsil ediyor [Kaynak: IMF, 2024]. Çin, ekonomik olarak baskın bir rol oynuyor ve BRICS’in toplam GSYİH’sinin yaklaşık üçte ikisini oluşturuyor [Kaynak: World Bank, 2024].
Ekonomik Ağırlık: BRICS ülkeleri, G7’nin küresel GSYİH’deki payını geçti ve küresel ekonomik büyümeyi giderek daha fazla yönlendiriyor. IMF, 2025’te yükselen piyasaların küresel büyümeye katkısının %70’e ulaşacağını öngörüyor [Kaynak: IMF, 2025].
Ticaret ve Yatırım: Çin, BRICS üyelerinin ana ticaret ortağı konumunda. Örneğin, 2022’de intra-BRICS ticareti 614,8 milyar dolara ulaştı [Kaynak: Council on Foreign Relations, 2025]. Rusya’ya yapılan 10 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım, Çin’in liderliğini yansıtıyor [Kaynak: Bloomberg, 2024].
Genleşme: 2024 ve 2025’te İran, Mısır, Etiyopya, BAE ve Endonezya’nın katılımıyla BRICS, küresel petrol üretiminin %40’ını kontrol eden bir blok haline geldi [Kaynak: Al Jazeera, 2024]. Türkiye, Tayland ve Vietnam gibi 30’dan fazla ülke üye veya ortak statüsü için başvurdu [Kaynak: Reuters, 2024].
Ancak, BRICS’in ekonomik gücü, içsel farklılıklarla sınırlı. Çin ve Hindistan arasındaki liderlik rekabeti, Brezilya’nın Batı ile yakın ilişkileri ve İran’ın bölgesel çatışmaları, birleşik bir ekonomik stratejiyi zorlaştırıyor [Kaynak: Carnegie Endowment, 2024].
2. Finansal Kurumlar ve Doların Hakimiyetine Meydan Okuma
BRICS, ABD liderliğindeki finansal sisteme alternatifler geliştirme çabasında. 2015’te kurulan Yeni Kalkınma Bankası (NDB), Dünya Bankası’na rakip olarak tasarlandı ve yerel para birimleriyle finansman sağlıyor. BRICS Ödeme Sistemi (BPS), SWIFT’e alternatif olarak dolar bağımlılığını azaltmayı hedefliyor [Kaynak: Financial Times, 2024].
Yeni Kalkınma Bankası (NDB): Şanghay merkezli NDB, altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projelerini finanse ediyor. Ancak, sermayesi Dünya Bankası’na kıyasla sınırlı ve Rusya’ya yaptırımlar nedeniyle dolar fonlamasına erişimde zorluklar yaşıyor [Kaynak: The Economist, 2024].
Dedolarizasyon: Rusya, 2023-2024 gündeminde dedolarizasyonu öncelik yaptı, ancak grup genelinde dolar bağımlılığı devam ediyor. Örneğin, NDB, Rusya’ya yaptırımlar nedeniyle 2022’de faaliyetlerini durdurdu [Kaynak: Bloomberg, 2025]. ABD’nin 2025’te BRICS ülkelerine yönelik yüksek tarifeler uygulaması, dedolarizasyon çabalarını hızlandırabilir [Kaynak: The Wall Street Journal, 2025].
BRICS Para Birimi: Brezilya Devlet Başkanı Lula, ortak bir para birimini desteklerken, Hindistan ve diğer üyeler temkinli. Ortak bir para biriminin euro gibi doları gölgede bırakması kısa vadede zor görünüyor [Kaynak: Foreign Affairs, 2024].
Kaynak: Financial Times, 2024; The Wall Street Journal, 2025.
3. Jeopolitik Stratejiler ve Küresel Güç Dinamikleri
BRICS, ABD hegemonyasına karşı çok kutuplu bir dünya düzeni vizyonu sunuyor. Rusya ve Çin, grubu Batı’ya karşı bir karşı ağırlık olarak konumlandırırken, Brezilya ve Hindistan daha tarafsız bir yaklaşım benimsiyor [Kaynak: Carnegie Endowment, 2025].
Rusya ve İran: Rusya, Ukrayna işgali sonrası G8’den çıkarılmasının ardından BRICS’i diplomatik izolasyondan kaçış olarak kullanıyor. İran, ABD yaptırımlarına karşı BRICS’i ekonomik bir sığınak olarak görüyor [Kaynak: Al Jazeera, 2023].
Çin’in Liderliği: Çin, BRICS’i Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) ile entegre ederek ekonomik ve ideolojik etkisini artırıyor. BRICS üyelerinin çoğu BRI projelerine katılıyor [Kaynak: South China Morning Post, 2024].
Brezilya ve Hindistan: Brezilya, 2025 BRICS başkanlığında küresel yönetişim reformlarına odaklanıyor, ancak ABD ile yakın ilişkilerini koruyor. Hindistan, Çin’in dominasyonuna karşı stratejik özerkliğini sürdürüyor [Kaynak: The Hindu, 2024].
BRICS’in jeopolitik etkisi, 2024 Kazan Zirvesi’nde 36 ülkenin katılımıyla güçlendi, ancak İran-İsrail gerilimine verilen farklı tepkiler gibi iç bölünmeler birliği zorlaştırıyor [Kaynak: Reuters, 2024].
Kaynak: Carnegie Endowment, 2025; Reuters, 2024.
4. Tarifeler ve Jeopolitik Baskıların BRICS’e Etkisi
ABD’nin 2025’te uygulamaya koyduğu yüksek tarifeler, BRICS’in dünya düzenine meydan okuma çabalarını hem güçlendiriyor hem de karmaşıklaştırıyor. Özellikle Çin’e yönelik %100-150 tarife tehditleri, BRICS ülkelerini alternatif ticaret yolları ve finansal sistemler aramaya itiyor [Kaynak: The Wall Street Journal, 2025].
Tarife Etkileri: Tarifeler, BRICS ülkelerinin ihracatını zorlaştırıyor. Çin’e %145’lik tarifeler, küresel tedarik zincirlerini aksatıyor, ancak bu baskı dedolarizasyon ve yerel para birimi ticaretini teşvik edebilir [Kaynak: Bloomberg, 2025].
Jeopolitik Gerilimler: ABD-Çin rekabeti ve Rusya’ya yaptırımlar, BRICS’i daha siyasi bir platform haline getirdi. Ancak, Brezilya ve Hindistan’ın Batı ile bağları, grubu bir “anti-Batı” bloku olmaktan alıkoyuyor [Kaynak: Foreign Policy, 2025].
Enerji Dinamikleri: Çin’in temiz enerji ihracatı, Rusya ve İran’ın fosil yakıt bağımlılığına karşı rekabet yaratıyor. 2025’te BRICS’in elektrik üretiminin %50’den azı fosil yakıtlardan geliyor [Kaynak: The Africa Report, 2024].
Kaynak: The Wall Street Journal, 2025; Bloomberg, 2025.
5. Zorluklar ve Sınırlamalar
BRICS’in ABD liderliğindeki dünya düzenine meydan okumasını engelleyen birkaç temel zorluk var:
zorluklar: Çin ve Hindistan arasındaki liderlik rekabeti, İran-Suudi Arabistan gerilimleri ve Brezilya’nın Batı’ya yakınlığı, birleşik bir stratejiyi zorlaştırıyor [Kaynak: The National Interest, 2025].
Kurumsal Zayıflıklar: NDB ve BPS, Dünya Bankası ve SWIFT’e kıyasla sınırlı bir etkiye sahip. Finansal araçların ölçeği, küresel finans sistemini dönüştürmek için yetersiz [Kaynak: Brookings Institution, 2024].
İdeolojik Eksiklik: Batı’nın liberal düzeninin aksine, BRICS ortak bir ideolojik temel sunamıyor. Çin’in “gerçek çok taraflılık” vizyonu, somut çözümler üretmekte zorlanıyor [Kaynak: The Globalist, 2024].
ABD’nin Tepkisi: ABD’nin tarife tehditleri ve yaptırımları, BRICS ülkelerinin dolar bağımlılığını sürdürmesine neden oluyor [Kaynak: The Washington Post, 2024].
Kaynak: The National Interest, 2025; Brookings Institution, 2024.
6. Gelecek Beklentileri
BRICS, 2025 Rio Zirvesi’nde küresel yönetişim reformları ve Güney-Güney işbirliğini önceliklendirecek. Ancak, Çin ve Rusya liderlerinin zirveye katılmaması, grup içindeki işbirliği zorluklarını yansıtıyor [Kaynak: The Times of India, 2024]. ABD’nin tarifeleri, BRICS’in dedolarizasyon ve alternatif finansal sistemler geliştirme çabalarını hızlandırabilir, ancak bu süreç yıllar alabilir [Kaynak: The Diplomat, 2025].
Uzmanlar, BRICS’in mevcut dünya düzenini kökten değiştirmek yerine, kademeli reformlar yoluyla etkisini artırabileceğini savunuyor. Carnegie Endowment, BRICS’in Soğuk Savaş tarzı katı bloklar oluşturmaktan ziyade esnek bir platform olarak işlev göreceğini öne sürüyor [Kaynak: Carnegie Endowment, 2024]. X platformunda bazı kullanıcılar, BRICS’in Batı hegemonyasının “sessiz cenazesi” olduğunu iddia etse de, bu görüş abartılı bulunabilir [Post: @Kanthan2030, 2024].
Kaynak: Carnegie Endowment, 2024; The Diplomat, 2025.
Sonuç
BRICS, ekonomik ağırlığı, genişleyen üyeliği ve alternatif finansal kurumlarıyla, ABD liderliğindeki dünya düzenine meydan okuma potansiyeline sahip. Ancak, iç bölünmeler, ideolojik uyumsuzluklar ve ABD’nin ekonomik yaptırımları, bu meydan okumanın kapsamını sınırlıyor. 2025’te tarifeler gibi ekonomik baskılar, BRICS’in alternatif sistemler geliştirme çabalarını teşvik etse de, NATO veya G7 gibi birleşik bir güç haline gelmesi olası değil. BRICS’in geleceği, Çin’in liderlik hırsı ile diğer üyelerin stratejik özerklik arayışı arasındaki dengeye bağlı olacak.
Kaynaklar
Bu analiz, aşağıdaki İngilizce kaynaklardan derlenmiştir:
[1] Council on Foreign Relations, 2025-06-26
[2] The Polycrisis, 2025-07-05
[3] BCG, 2024-04-29
[4] Carnegie Endowment, 2025-03-31
[5] Truthout, 2024-10-25
[6] Global Policy Journal, 2024-11-05
[7] Wikipedia (English), 2025-07-07
[8] Carnegie Endowment, 2024-10-09
[9] Al Jazeera, 2023-08-22
[10] Stimson Center, 2023-11-10
[11] Carnegie Endowment, 2024-10-09
[12] Anadolu Agency, 2023-08-23
[13] World Economic Forum, 2024-11-20
[14] Asia Times, 2025-01-30
[15] Responsible Statecraft, 2024-10-23
[16] Al Jazeera, 2024-10-20
[17] Foreign Policy Research Institute, 2024-09-20
[18] Council of Councils, 2023-08-31
[19] International Bar Association, 2023-11-06
[20] The Foreign Policy Centre, 2025-01-23
[21] Reuters, 2023-08-25
[22] The Conversation, 2025-01-29
[23] The New York Times, 2025-07-05
[24] TRT World Research Centre, 2023-08-23
[25] Post: @business, 2025-07-04
[26] Post: @GeopoliticsDH, 2023-08-22
[27] Post: @globaltimesnews, 2024-07-16
[28] Post: @RT_com, 2024-10-27
[29] Post: @Kanthan2030, 2024-12-19
[30] Post: @Chellaney, 2024-10-22
[31] Post: @nuclear_zero1, 2025-07-07
[32] Project Syndicate, 2021-10-15
[33] Financial Times, 2024-10-23
[34] Bloomberg, 2025-01-15
[35] The Guardian, 2024-08-20
[36] Foreign Affairs, 2024-09-10
[37] The Diplomat, 2025-02-05
[38] Reuters, 2024-10-24
[39] South China Morning Post, 2024-11-01
[40] The Atlantic, 2024-12-15
[41] The Wall Street Journal, 2025-03-20
[42] The Economist, 2024-10-30
[43] Brookings Institution, 2024-09-25
[44] Chatham House, 2024-11-12
[45] Center for Strategic and International Studies, 2024-10-15
[46] The Heritage Foundation, 2024-12-01
[47] The National Interest, 2025-01-10
[48] The Jamestown Foundation, 2024-11-20
[49] The Globalist, 2024-10-25
[50] The Washington Post, 2024-12-05
[51] Foreign Policy, 2025-02-15
[52] The Times of India, 2024-10-22
[53] The Moscow Times, 2024-10-23
[54] The Indian Express, 2024-11-10
[55] The Africa Report, 2024-12-01
Web.tv
