Wassenaar Düzenlemesi, 1996'da kurulan konvansiyonel silahlar ve çift kullanımlı maddelerin ihracatını kontrol eden bir rejimdir. Viyana'da merkezi olan düzenleme, şeffaflık artırmayı hedefler ve Türkiye kurucu üyelerindendir.
Wassenaar Düzenlemesi Nedir? Wassenaar Düzenlemesi, konvansiyonel silahlar ve çift kullanımlı malzeme ile teknolojilerin ihracatını kontrol etmek amacıyla kurulan çok taraflı bir rejimdir. 1996 yılında Hollanda’nın Wassenaar kentinde kurulan düzenleme, bölgesel ve uluslararası güvenliği artırmak için transferlerde şeffaflığı ve sorumluluğu teşvik eder. Soğuk Savaş dönemi Çok Taraflı İhracat Kontrol Komitesi’nin (CoCom) halefidir.
[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_D%25C3%25BCzenlemesi)[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)
Kuruluş Tarihi: Wassenaar Düzenlemesi, 12 Temmuz 1996 tarihinde 33 kurucu ülke tarafından onaylanmış ve Eylül 1996’da faaliyetlerine başlamıştır.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Merkez: Wassenaar Düzenlemesi’nin Sekretaryası Avusturya’nın Viyana şehrindedir.
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)
2. Amaç ve GörevlerAna Amaç: Wassenaar Düzenlemesi, konvansiyonel silahlar ve çift kullanımlı malzeme ile teknolojilerin transferlerinde şeffaflığı ve sorumluluğu artırarak bölgesel ve uluslararası güvenliği desteklemeyi hedefler. Bu maddelerin istikrarsızlaştırıcı birikimlerini ve teröristlerin eline geçmesini önler.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Temel Görevler:
Şeffaflık Sağlama: Üye ülkeler arasında silah ve çift kullanımlı malzeme transferleri hakkında bilgi paylaşımını teşvik eder. İhracat Kontrolü: Ulusal ihracat kontrol rejimlerini uyumlaştırmaya çalışır. Güvenlik Risklerini Azaltma: Transferlerin askeri yetenekleri güçlendirmesini veya istikrarı bozmasını önler. Uluslararası İşbirliği: Kitle imha silahlarının yayılmasını önleyen diğer rejimlerle (örneğin, Avustralya Grubu) uyumu destekler. [](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement) 3. Üye Ülkeler ve GözlemcilerÜye Ülkeler: Wassenaar Düzenlemesi, 42 üye ülkeden oluşur (2025 itibarıyla). Türkiye, 1996’da kurucu üye olmuştur. Üyeler arasında Rusya, Hindistan (2017’de katıldı), ABD, Fransa ve Almanya gibi ülkeler yer alır.
[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_D%25C3%25BCzenlemesi)[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)
Gözlemciler: Wassenaar Düzenlemesi’nin resmi bir gözlemci kategorisi yoktur. Ancak, üye olmayan ülkelerle bilgilendirme ve işbirliği için bir dış erişim politikası yürütülür.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Üyelik Kriterleri: Üyelik, silah veya hassas endüstriyel ekipman üreticisi/ihracatçısı olan, yayılma karşıtı politikaları benimseyen ve etkili ihracat kontrol sistemlerine sahip ülkelere açıktır. Yeni üyeler, oy birliğiyle kabul edilir.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
4. Organizasyon YapısıYönetim: Wassenaar Düzenlemesi, Viyana’daki küçük bir Sekretarya tarafından yönetilir. En yüksek karar alma organı, yıllık toplanan Genel Kurul’dur. Kararlar oy birliğiyle alınır.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Çalışma Şekli: Üye ülkeler, her altı ayda bir konvansiyonel silah transferleri ve çift kullanımlı malzeme ihracatı hakkında bilgi paylaşır. Teknik komiteler, kontrol listelerini günceller.
[](https://www-armscontrol-org.translate.goog/factsheets/wassenaar?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Finansman: Düzenlemenin bütçesi, üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir. Katkılar, ülkelerin ekonomik büyüklüklerine göre belirlenir.
5. Yetkiler ve SınırlamalarYetkiler:
Bilgi Paylaşımı: Üye ülkeler, sekiz silah kategorisi ve çift kullanımlı malzeme transferleri hakkında bilgi bildirir. Kontrol Listeleri: Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknoloji Listesi ile Mühimmat Listesi’ni oluşturur ve günceller. Politika Koordinasyonu: Ulusal ihracat kontrol rejimlerini uyumlaştırmayı teşvik eder. [](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)[](https://www-armscontrol-org.translate.goog/factsheets/wassenaar?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)Sınırlamalar:
Yasal olarak bağlayıcı değildir; kararlar gönüllü uygulanır. Üyeler, bireysel veto yetkisine sahip değildir, ancak oy birliği gerekir. Çin, İsrail ve Belarus gibi büyük silah ihracatçıları üye değildir. [](https://www-armscontrol-org.translate.goog/factsheets/wassenaar?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)[](https://armscontrolcenter-org.translate.goog/fact-sheet-the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc) 6. Faaliyetler ve Çalışma Alanlarıİhracat Kontrol Listeleri: Wassenaar Düzenlemesi, Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknoloji Listesi (örneğin, sızma yazılımları, kuantum bilgisayarlar) ve 22 kategorili Mühimmat Listesi’ni yönetir. Listeler, teknolojik gelişmelere göre düzenli güncellenir.
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Bilgi Paylaşımı: Üye ülkeler, her altı ayda bir sekiz silah kategorisi (savaş tankları, zırhlı araçlar, büyük kalibreli toplar, askeri uçaklar, helikopterler, savaş gemileri, füzeler, hafif silahlar) için transfer bilgisi paylaşır.
[](https://www-armscontrol-org.translate.goog/factsheets/wassenaar?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Güvenlik ve Şeffaflık: Düzenleme, 2013’te internet tabanlı gözetim sistemlerini kontrol listesine ekleyerek insan hakları ihlallerini önlemeyi hedeflemiştir.
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)
7. Türkiye’nin RolüÜyelik: Türkiye, 1996 yılında Wassenaar Düzenlemesi’nin kurucu üyesidir.
[](https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/80758/1189459)[](https://wiki-turk.com/wassenaar-duzenlemesi/)
Katılım: Türkiye, düzenlemenin toplantılarına aktif katılır ve ihracat kontrol rejimlerini ulusal mevzuatıyla uyumlu hale getirir. 2010’da kabul edilen Biyogüvenlik Kanunu, bu uyumun bir parçasıdır.
[](https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/80758/1189459)
İhracat Kontrolleri: Türkiye, Çift Kullanımlı ve Hassas Maddelerin İhracatının Kontrolüne İlişkin Tebliğ (İhracat: 2003/12) ile Wassenaar Düzenlemesi listelerine uygun ihracat denetimleri uygular. İthal Şahadetnamesi ve Nihai Kullanım Sertifikası gibi uygulamalar, T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından yönetilir.
[](https://ticaret.gov.tr/ihracat/mevzuat/ihracat-rejimi/cift-kullanimli-ve-hassas-maddelerin-ihracatinin-kontrolune-iliskin-teblig-ihrac)[](https://www.ddp.com.tr/TR/ithal_sehadetnamesi_nihai_kullanim_sertifikasi_wassenaar-duzenlemesi/)
8. Tarihi ve BaşarılarıTarihçe:
1996: Wassenaar Düzenlemesi, 33 ülke tarafından kuruldu. 2003: Hafif silahlar ve küçük silahlar kontrol listesine eklendi. 2013: İnternet tabanlı gözetim sistemleri kontrol listesine alındı. 2017: Hindistan, 42. üye olarak katıldı. [](https://tr.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_D%25C3%25BCzenlemesi)[](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)Başarılar:
Konvansiyonel silah ve çift kullanımlı malzeme transferlerinde şeffaflığı artırdı. İnsan hakları ihlallerini önlemek için gözetim teknolojileri ihracatını kontrol etti. Bölgesel istikrarı destekleyen ihracat kontrol rejimlerini uyumlaştırdı. [](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc) 9. Zorluklar ve EleştirilerZorluklar:
Yasal bağlayıcılığın olmaması, politikaların uygulanmasını zorlaştırır. Çin ve İsrail gibi büyük ihracatçıların üyelik dışı kalması, etkinliği sınırlar. Ülkeler arasında “endişe verici devlet” tanımı konusunda görüş birliği yoktur. [](https://www-armscontrol-org.translate.goog/factsheets/wassenaar?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)[](https://armscontrolcenter-org.translate.goog/fact-sheet-the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)Eleştiriler:
Bazı teknoloji şirketleri, kontrol listelerinin siber güvenlik araştırmalarını kısıtladığını savunur. Rusya’nın üyeliği, bilgi paylaşımının istihbarat toplama için kullanıldığına dair tartışmalara yol açar. Kontrol rejiminin kapsamı, yalnızca bilgi paylaşımıyla sınırlı olduğu için yetersiz bulunur. [](https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement)[](https://armscontrolcenter-org.translate.goog/fact-sheet-the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc) 10. Gelecek PerspektifiGenişleme: Yeni üyelerin katılımı ve dış erişim politikalarıyla işbirliği artabilir.
Küresel Güvenlik: Yeni teknolojiler (örneğin, kuantum bilgisayarlar, yapay zeka) için kontrol listelerinin güncellenmesi, küresel güvenliğin önceliği olmaya devam eder.
[](https://www-wassenaar-org.translate.goog/the-wassenaar-arrangement/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)
Faydalanılan Kaynaklar: Wassenaar Düzenlemesi Resmi Web Sitesi, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Dışişleri Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Raporları, Güvenlik ve İhracat Kontrolü Akademik Kaynakları