Karayip Topluluğu ve Ortak Pazarı (CARICOM), Karayip devletleri arasında ekonomik entegrasyonu teşvik etmeye, yaşam standartlarını yükseltmeye odaklanıyor. 1973'te kurulan birlik, ekonomik, politik, sosyal kalkınma ve güvenlik konularında önemli rol oynuyor.
CARICOM Nedir? Karayip Topluluğu ve Ortak Pazarı (CARICOM), İngilizce adıyla *Caribbean Community and Common Market*, Karayipler bölgesindeki ülkeler arasında ekonomik entegrasyon, dış politika koordinasyonu ve sosyal işbirliğini teşvik etmek amacıyla kurulan bölgesel bir örgüttür. 4 Temmuz 1973’te Trinidad ve Tobago’nun Chaguaramas kentinde imzalanan Chaguaramas Antlaşması ile kurulan CARICOM, 1 Ağustos 1973’te resmen faaliyetlerine başlamıştır. Örgüt, 1968-1974 yılları arasında faaliyet gösteren Karayip Serbest Ticaret Bölgesi’nin (CARIFTA) yerine geçmiş ve daha kapsamlı bir entegrasyon hedefi benimsemiştir. CARICOM, küçük ada devletlerinin ekonomik kırılganlıklarına ve iklim değişikliği gibi ortak sorunlarına çözümler üretmeyi amaçlar. 2025 itibarıyla, CARICOM 15 tam üye ülke ve 5 ortak üyeden oluşmakta, yaklaşık 19 milyonluk bir nüfusu kapsamaktadır. Örgüt, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda gözlemci statüsüne sahiptir ve Karayip Kalkınma Bankası (CDB) ile yakın işbirliği içinde çalışır.
Kuruluş Tarihi: CARICOM, 4 Temmuz 1973’te Chaguaramas Antlaşması ile kurulmuş ve 1 Ağustos 1973’te yürürlüğe girmiştir. 2001’de revize edilen Chaguaramas Antlaşması, Karayip Tek Pazarı ve Ekonomisi’ni (CSME) oluşturma hedefini ortaya koymuştur.
Merkez: CARICOM’un Genel Sekreterliği, Guyana’nın başkenti Georgetown’dadır. 2025 itibarıyla Genel Sekreter Dr. Carla Barnett’tir.
2. Amaç ve GörevlerAna Amaç: CARICOM, üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyonu güçlendirmeyi, dış politikada ortak bir ses oluşturmayı ve sosyal kalkınmayı teşvik etmeyi amaçlar. Karayip Tek Pazarı ve Ekonomisi (CSME) ile bölgeyi tek bir ekonomik birime dönüştürmeyi, malların, hizmetlerin, sermayenin ve işgücünün serbest dolaşımını sağlamayı hedefler. Ayrıca, küçük ada devletlerinin iklim değişikliği, ekonomik kırılganlık ve güvenlik tehditleri gibi ortak sorunlarına çözümler üretir.
Temel Görevler:
Ekonomik Entegrasyon: CSME ile gümrük vergilerini kaldırmak ve bölgesel ticareti artırmak. Dış Politika Koordinasyonu: BM, OAS ve Commonwealth gibi platformlarda ortak pozisyonlar geliştirme. Sürdürülebilir Kalkınma: İklim değişikliği, yenilenebilir enerji ve afet yönetimine yönelik projeler. Sosyal Gelişim: Eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik alanlarında işbirliğini güçlendirme. Güvenlik: Uyuşturucu kaçakçılığı, organize suç ve terörizmle mücadele. 3. Üye Ülkeler ve Ortak ÜyelerÜye Ülkeler: CARICOM’un 2025 itibarıyla 15 tam üyesi bulunmaktadır: Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Dominika, Grenada, Guyana, Haiti, Jamaika, Montserrat, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Surinam, Trinidad ve Tobago. Üyeler, Daha Az Gelişmiş Ülkeler (LDC’ler: örneğin, Dominika, Grenada) ve Daha Gelişmiş Ülkeler (MDC’ler: örneğin, Barbados, Jamaika) olarak sınıflandırılır.
Ortak Üyeler: CARICOM’un 5 ortak üyesi vardır: Anguilla, Bermuda, Britanya Virjin Adaları, Cayman Adaları ve Turks ve Caicos Adaları. Ortak üyeler, tam üyelik haklarına sahip değildir, ancak ekonomik ve sosyal projelerde yer alır.
Üyelik Kriterleri: Tam üyelik, Karayipler bölgesinde yer alan ve Chaguaramas Antlaşması’nı kabul eden ülkelere açıktır. Ortak üyelik, genellikle Britanya’ya bağlı bölgelere veya ekonomik bağları olan ülkelere verilir.
4. Organizasyon YapısıYönetim: CARICOM, Hükümet Başkanları Konferansı tarafından yönetilir ve bu konferans en üst karar alma organıdır. Konferans, yılda iki kez toplanır ve stratejik politikaları belirler. 2025’te Jamaika Başbakanı Andrew Holness, 1 Temmuz-31 Aralık dönemi için CARICOM Dönem Başkanıdır. Genel Sekreterlik, örgütün idari işlerini yürütür ve Dr. Carla Barnett tarafından yönetilir.
Çalışma Şekli: CARICOM, kararlarını konsensüsle alır ve bağlayıcı değildir. Karayip Adalet Divanı (CCJ), CSME kapsamındaki anlaşmazlıkları çözer ve bazı üye ülkelerde temyiz mahkemesi olarak hizmet verir. Örgüt, Karayip Kalkınma Bankası (CDB), CARICOM Kalkınma Fonu (CDF) ve Karayip Kamu Sağlığı Ajansı (CARPHA) gibi bağlı kurumlarla projeleri destekler.
Finansman: CARICOM’un bütçesi, üye ülkelerin katkıları, CDB ve uluslararası bağışlarla finanse edilir. 2024’te CDF, Dominika’daki jeotermal enerji projesi için 20 milyon dolarlık finansman sağlamıştır.
5. Yetkiler ve SınırlamalarYetkiler:
Ekonomik Koordinasyon: CSME ile serbest ticaret, işgücü ve sermaye dolaşımı düzenlemeleri. Dış Politika: BM, OAS ve Commonwealth platformlarında ortak pozisyonlar geliştirme. Kriz Yönetimi: COVID-19 ve kasırga gibi krizlerde bölgesel politikalar oluşturma.Sınırlamalar:
Bağlayıcı karar alma yetkisi yoktur; uygulamalar üye ülkelerin isteğine bağlıdır. Ekonomik eşitsizlikler, CSME’nin tam uygulanmasını engeller. Haiti’deki siyasi istikrarsızlık, bölgesel işbirliğini zorlaştırır. 6. Faaliyetler ve Çalışma AlanlarıEkonomik Entegrasyon: CARICOM, Karayip Tek Pazarı ve Ekonomisi (CSME) ile gümrük vergilerini kaldırmayı ve işgücünün serbest dolaşımını sağlamayı hedefler. 2024’te Jamaika, CSME’yi güçlendirmek için Geliştirilmiş İşbirliği Protokolü’nü imzalamış ve bölgesel ticaret hacmi 5 milyar dolara ulaşmıştır. CSME, 12 üye ülkede tam uygulanırken, Bahamalar ve Haiti sınırlı katılım göstermektedir.
İklim Değişikliği: CARICOM, küçük ada devletlerinin iklim değişikliğine karşı savunmasızlığına odaklanır. 2024’te Samoa’da düzenlenen Commonwealth Hükümet Başkanları Toplantısı’nda (CHOGM), CARICOM liderleri, deniz kirliliği ve karbon nötrlüğü için 50 milyon dolarlık bir iklim fonu oluşturulmasına öncülük etmiştir. Dominika’daki jeotermal enerji projesi, CDB ve CDF desteğiyle 2024’te ilerleme kaydetmiştir.
Sosyal Güvenlik ve Sağlık: CARICOM, sosyal güvenlik anlaşmalarıyla işgücünün bölgesel dolaşımını destekler. 2024’te başlatılan “Caribbean Moves” girişimi, bulaşıcı olmayan hastalıklarla (örneğin, diyabet, hipertansiyon) mücadele için onaylanmıştır. COVID-19 döneminde, CARPHA aracılığıyla aşı erişimi ve sağlık politikaları koordine edilmiştir.
Tazminat Talepleri: CARICOM Tazminat Komisyonu (CRC), 2014’ten beri kölelik ve yerli soykırımı için tazminat talep etmektedir. 2023’te Hollanda’nın kölelik özrüne yanıt olarak CRC, tazminat görüşmelerini yoğunlaştırmış; 2024’te Birleşik Krallık ile yeni müzakereler başlatılmıştır.
Güvenlik: CARICOM, Bölgesel Güvenlik Sistemi (RSS) aracılığıyla uyuşturucu kaçakçılığı, insan ticareti ve organize suçla mücadele eder. 2024’te Barbados’ta düzenlenen güvenlik zirvesinde, siber suçlara karşı yeni bir strateji kabul edilmiştir.
7. Türkiye’nin RolüÜyelik: Türkiye, CARICOM’un üyesi değildir, ancak 2011’de kurulan Türkiye-CARICOM İstişare ve İşbirliği Mekanizması ile resmi ilişkiler geliştirmiştir. 2014’te İstanbul’da düzenlenen ilk Türkiye-CARICOM Dışişleri Bakanları Toplantısı, işbirliğini güçlendirmiştir.
İlişkiler: Türkiye, CARICOM ülkeleriyle (özellikle Barbados, Jamaika, Guyana) ticaret, kalkınma ve kültürel bağlarını artırmaktadır. TİKA, Guyana’da tarım ve Jamaika’da eğitim projelerine destek vermektedir. 2024’te Türkiye, CARICOM ile iklim değişikliği, ticaret ve küresel barış konularında işbirliğini derinleştirmiştir.
Stratejik Durum: Türkiye, CARICOM’u Latin Amerika ve Karayipler’e açılım stratejisinin bir parçası olarak görür. 2025’te Barbados’ta düzenlenecek toplantıda, Türkiye ile CARICOM arasında yeni bir ticaret ve yatırım anlaşması müzakeresi planlanmaktadır.
8. Tarihi ve BaşarılarıTarihçe:
1968: CARIFTA kuruldu, CARICOM’un temeli atıldı. 1973: Chaguaramas Antlaşması ile CARICOM kuruldu. 1995: Surinam, Felemenkçe konuşan ilk üye oldu. 2002: Haiti tam üye oldu. 2014: Türkiye-CARICOM İstişare Mekanizması kuruldu. 2024: Samoa CHOGM’de iklim fonu oluşturuldu.Başarılar:
CSME ile bölgesel ticaret hacmini 5 milyar dolara çıkardı. COVID-19 döneminde CARPHA ile aşı erişimini koordine etti. Tazminat Komisyonu ile kölelik mağdurları için küresel farkındalık yarattı. Jeotermal enerji projeleriyle yenilenebilir enerjiye öncülük etti. 9. Zorluklar ve EleştirilerZorluklar:
Haiti’deki siyasi istikrarsızlık ve şiddet, bölgesel işbirliğini aksatır. Küçük ada devletlerinin yüksek borç yükü, CSME’nin uygulanmasını zorlaştırır. İklim değişikliği kaynaklı kasırgalar, altyapı projelerini tehdit eder. Bölgesel ticaret, küresel ticaretin yalnızca %10’unu oluşturur.Eleştiriler:
CSME’nin tam uygulanamaması, ekonomik entegrasyon hedeflerini sınırlar. Büyük üyeler (örneğin, Jamaika, Trinidad ve Tobago), küçük devletlerin etkisini gölgede bırakır. Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, örgütün etkinliğini sorgulatır. Tazminat taleplerinin yavaş ilerlemesi, bazı üyelerce eleştirilir. 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)2024 Samoa CHOGM: Ekim 2024’te Samoa’da düzenlenen Commonwealth Hükümet Başkanları Toplantısı’nda, CARICOM liderleri iklim değişikliği, deniz kirliliği ve karbon nötrlüğü konularına odaklanmıştır. Küçük ada devletleri için 50 milyon dolarlık bir iklim fonu oluşturulmuş ve Dominika’daki jeotermal enerji projesi desteklenmiştir.
2025 Barbados Zirvesi: 19-21 Şubat 2025’te Barbados’ta düzenlenen 48. Hükümet Başkanları Toplantısı, gıda güvenliği, Haiti’deki kriz, CSME’nin güçlendirilmesi ve dijital dönüşüm konularına odaklanmıştır. Dijital Beceriler Komisyonu’nun kurulması, genç istihdamını artırmayı hedeflemektedir.
Türkiye-CARICOM İşbirliği: 2024’te Türkiye, CARICOM ile ticaret ve iklim değişikliği projelerinde işbirliğini derinleştirmiştir. 2025 Barbados Zirvesi’nde, Türkiye ile yeni bir ticaret anlaşması müzakeresi planlanmaktadır.
Tazminat Talepleri: CARICOM Tazminat Komisyonu, 2024’te Hollanda ve Birleşik Krallık ile kölelik tazminatı görüşmelerini yoğunlaştırmış; 2025’te bu görüşmelerin sonuçlanması beklenmektedir.
11. Gelecek PerspektifiGüncel Durum: 2025 itibarıyla CARICOM, CSME’nin tam uygulanmasına, iklim değişikliğiyle mücadeleye ve dijital dönüşüm projelerine odaklanmaktadır. Barbados’taki 2025 Zirvesi, örgütün bölgesel dayanıklılık ve kapsayıcı büyüme vizyonunu güçlendirmiştir. Haiti’deki kriz, örgütün en büyük zorluklarından biri olmaya devam etmektedir.
Miras: CARICOM, Karayipler’de ekonomik ve sosyal entegrasyonu teşvik etmiş, ancak küçük ada ekonomilerinin kırılganlığı, Haiti’deki istikrarsızlık ve CSME’nin yavaş ilerlemesi nedeniyle tam potansiyeline ulaşamamıştır. Gelecekte, Afrika Birliği, Türkiye ve CDB ile işbirliğiyle etkisini artırması beklenmektedir.
Faydalanılan Kaynaklar: (Caribbean Community Official Website), (UN Economic Commission for Latin America and the Caribbean), (Encyclopaedia Britannica), (Reuters), (The Guardian), (Council on Foreign Relations), (The Diplomat), (Inter-American Development Bank Reports), (World Bank Latin America Reports), (BBC News), (Al Jazeera), (Foreign Policy), (The Economist), (Caribbean Development Bank Reports)