BRICS Nedir? BRICS Ülkeleri Kimler?

BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın oluşturduğu, gelişmekte olan ülkelerin ekonomik işbirliği platformu. 2024'te Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE de üye oldu. Türkiye, 2025'te tam üyelik başvurusu yapacak.

BRICS 1. Genel Bilgi

BRICS Nedir? BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu, gelişmekte olan büyük ekonomilerin uluslararası bir işbirliği platformudur. İngilizce adıyla *Brazil, Russia, India, China, South Africa* kelimelerinin baş harflerinden oluşan BRICS, 2006’da BRIC olarak kurulmuş ve 2010’da Güney Afrika’nın katılımıyla bugünkü adını almıştır. Örgüt, küresel ekonomik düzeni daha adil hale getirmeyi, üye ülkeler arasında ekonomik, ticari ve siyasi işbirliğini güçlendirmeyi ve Batı merkezli finansal sistemlere alternatif geliştirmeyi amaçlar. 2025 itibarıyla, BRICS 10 tam üyeden oluşmakta ve yaklaşık 3,5 milyarlık bir nüfusu kapsayan, küresel GSYH’nin %30’undan fazlasını temsil eden bir platformdur. BRICS, G20 ve Birleşmiş Milletler (BM) gibi platformlarda üye ülkelerin ortak çıkarlarını savunur.

Kuruluş Tarihi: BRICS, 2006’da BRIC adıyla kurulmuş, ilk resmi zirve 2009’da Rusya’nın Yekaterinburg kentinde düzenlenmiştir. Güney Afrika’nın 2010’da katılmasıyla BRICS adını almıştır.

Merkez: BRICS’in sabit bir merkezi yoktur; liderlik, yıllık dönem başkanlığı ile dönüşümlü olarak yürütülür. 2025’te Brezilya, BRICS Dönem Başkanıdır.

2. Amaç ve Görevler

Ana Amaç: BRICS, küresel ekonomik yönetimde gelişmekte olan ülkelerin sesini güçlendirmeyi, ekonomik ve ticari işbirliğini artırmayı ve Batı merkezli finansal sistemlere (örneğin, IMF, Dünya Bankası) alternatifler geliştirmeyi amaçlar. Örgüt, sürdürülebilir kalkınma, yoksullukla mücadele ve teknolojik işbirliğine odaklanır.

Temel Görevler:

Ekonomik İşbirliği: Ticaret, yatırım ve finansal entegrasyonu teşvik etme. Alternatif Finans Sistemi: Yeni Kalkınma Bankası (NDB) ve BRICS Ödeme Sistemi gibi araçlarla dolar bağımlılığını azaltma. Sürdürülebilir Kalkınma: İklim değişikliği, yenilenebilir enerji ve altyapı projelerine destek. Politik Koordinasyon: BM ve G20 gibi platformlarda ortak pozisyonlar geliştirme. Teknolojik İnovasyon: Yapay zeka, 5G ve dijital ekonomi alanlarında işbirliği. 3. Üye Ülkeler ve Genişleme

Üye Ülkeler: 2025 itibarıyla BRICS’in 10 tam üyesi bulunmaktadır: Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika (orijinal üyeler) ve 2024’te katılan Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE). Bu genişleme, BRICS’in küresel etkisini artırmayı ve Afrika ile Orta Doğu’da daha fazla temsil sağlamayı amaçlamıştır.

Gözlemciler ve Ortaklar: BRICS’in resmi gözlemci statüsü bulunmamakla birlikte, 20’den fazla ülke (örneğin, Endonezya, Malezya, Bangladeş) ortak statüsü için başvurmuştur. 2024 Kazan Zirvesi’nde, “BRICS+” formatı genişletilerek 13 ülke ortak statüsüne kabul edilmiştir.

Üyelik Kriterleri: BRICS üyeliği, ekonomik büyüklük, bölgesel etki ve örgütün değerlerini (çok kutuplu dünya, ekonomik bağımsızlık) benimseme gibi kriterlere dayanır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin oy birliğiyle kabul edilir.

4. Organizasyon Yapısı

Yönetim: BRICS, yıllık Liderler Zirvesi tarafından yönetilir. Zirve, dönem başkanı ülkede düzenlenir ve stratejik kararlar alır. 2024’te Rusya’nın Kazan kentinde düzenlenen 16. BRICS Zirvesi, genişleme ve ödeme sistemi girişimlerine odaklanmıştır. Örgüt, Dışişleri Bakanları Toplantıları ve sektörel çalışma gruplarıyla faaliyetlerini koordine eder.

Çalışma Şekli: BRICS, bağlayıcı karar alma yetkisine sahip değildir; kararlar konsensüsle alınır. Yeni Kalkınma Bankası (NDB) ve Acil Durum Rezerv Düzenlemesi (CRA), ekonomik projeleri destekler. NDB, Şanghay’da bulunur ve altyapı projelerine finansman sağlar.

Finansman: BRICS’in bütçesi, üye ülkelerin katkıları ve NDB’nin tahvil ihraçlarıyla finanse edilir. 2024’te NDB, 5 milyar dolarlık yeni tahvil ihracı yapmıştır.

5. Yetkiler ve Sınırlamalar

Yetkiler:

Finansal Destek: NDB ve CRA ile altyapı ve kriz yönetimi projelerine finansman sağlama. Politik Koordinasyon: G20 ve BM’de ortak pozisyonlar geliştirme. Ticaret ve Yatırım: Üye ülkeler arasında ticareti artırma ve yerel para birimleriyle ödeme sistemleri geliştirme.

Sınırlamalar:

Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları sınırlar. Üyeler arasındaki jeopolitik farklılıklar (örneğin, Hindistan-Çin gerilimi) işbirliğini zorlaştırır. BRICS’in küresel finans sistemine etkisi, IMF ve Dünya Bankası’nın gerisindedir. 6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları

Ekonomik İşbirliği: BRICS, üye ülkeler arasında ticareti artırmayı hedefler. 2024’te BRICS ülkeleri arasındaki ticaret hacmi 1,8 trilyon dolara ulaşmıştır. Yerel para birimiyle ticaret teşvik edilerek dolar bağımlılığı azaltılmaya çalışılmaktadır. Örneğin, 2024’te Çin ve Hindistan, yuan ve rupi ile ticaret hacmini %30 artırmıştır.

Yeni Kalkınma Bankası (NDB): 2014’te kurulan NDB, altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projelerine odaklanır. 2024’te NDB, Etiyopya’da yenilenebilir enerji projesi için 1 milyar dolarlık kredi onaylamıştır.

İklim Değişikliği: BRICS, yeşil enerji ve karbon nötrlüğü projelerine destek verir. 2024 Kazan Zirvesi’nde, BRICS ülkeleri 2030’a kadar karbon emisyonlarını %20 azaltma taahhüdünde bulunmuştur.

Teknolojik İşbirliği: BRICS, yapay zeka, 5G ve dijital ekonomi alanlarında işbirliğini güçlendirir. 2025’te Çin’in liderliğinde BRICS Dijital İnovasyon Merkezi kurulması planlanmıştır.

Güvenlik ve Barış: BRICS, BM çerçevesinde barış ve güvenlik konularında ortak pozisyonlar geliştirir. 2024’te Rusya-Ukrayna Savaşı bağlamında Hindistan ve Brezilya, barış görüşmelerinde arabuluculuk önermiştir.

7. Türkiye’nin Rolü

Üyelik: Türkiye, BRICS’in üyesi değildir, ancak 2024 Kazan Zirvesi’nde ortak statüsü için resmi başvuru yapmıştır. Türkiye, BRICS+ formatında gözlemci olarak yer almaktadır.

İlişkiler: Türkiye, BRICS ülkeleriyle (özellikle Çin, Rusya ve Hindistan) güçlü ekonomik ve siyasi bağlara sahiptir. 2024’te Türkiye-Rusya ticareti 50 milyar dolara ulaşmış; Çin ile teknoloji ve altyapı projelerinde işbirliği artmıştır. TİKA, Afrika’daki BRICS ülkelerinde (örneğin, Etiyopya) kalkınma projelerine destek vermektedir.

Stratejik Durum: Türkiye, BRICS’i Batı merkezli ekonomik düzene alternatif bir platform olarak değerlendirir. 2025’te Brezilya Dönem Başkanlığı sırasında Türkiye’nin tam üyelik başvurusu görüşülecektir.

8. Tarihi ve Başarıları

Tarihçe:

2006: BRIC, Rusya’nın girişimiyle kuruldu. 2009: İlk BRIC Zirvesi, Yekaterinburg’da düzenlendi. 2010: Güney Afrika’nın katılımıyla BRICS adını aldı. 2014: Yeni Kalkınma Bankası (NDB) kuruldu. 2024: Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE üye oldu.

Başarılar:

NDB, 100 milyar dolarlık altyapı projesini finanse etti. BRICS ülkeleri arasındaki ticaret hacmi 1,8 trilyon dolara ulaştı. 2024’te BRICS Ödeme Sistemi’nin pilot uygulaması başlatıldı. 9. Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

Hindistan-Çin arasındaki sınır gerilimleri, işbirliğini zorlaştırır. Rusya’ya uygulanan Batı yaptırımları, BRICS’in küresel etkisini sınırlar. Ekonomik eşitsizlikler, küçük üyelerin (örneğin, Güney Afrika) etkisini azaltır.

Eleştiriler:

BRICS’in bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, etkisini sınırlar. Çin’in dominant rolü, diğer üyeler tarafından eleştirilir. BRICS Ödeme Sistemi’nin doları değiştirme kapasitesi tartışmalıdır. 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)

2024 Kazan Zirvesi: Ekim 2024’te Rusya’nın Kazan kentinde düzenlenen 16. BRICS Zirvesi, örgütün genişlemesine ve BRICS Ödeme Sistemi’ne odaklanmıştır. Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin tam üyeliği onaylanmıştır. Zirve, yerel para birimleriyle ticareti artırma ve dolar bağımlılığını azaltma hedefini vurgulamıştır.

BRICS Ödeme Sistemi: 2024’te pilot uygulama başlatılan BRICS Ödeme Sistemi, 2025’te tam uygulamaya geçmeyi hedefler. Sistem, SWIFT’e alternatif olarak üye ülkeler arasında hızlı ve düşük maliyetli ödemeler sağlamayı amaçlar.

Türkiye’nin Başvurusu: Türkiye, 2024’te BRICS+ ortağı olarak kabul edilmiş ve tam üyelik için başvuru yapmıştır. 2025 Brezilya Zirvesi’nde bu başvuru değerlendirilecektir.

İklim ve Teknoloji: BRICS, 2025’te Çin’in liderliğinde Dijital İnovasyon Merkezi kurmayı planlamaktadır. Ayrıca, Brezilya’nın girişimiyle Amazon’da biyoçeşitlilik koruma projesi başlatılmıştır.

11. Gelecek Perspektifi

Güncel Durum: 2025 itibarıyla BRICS, genişleme, ödeme sistemi ve teknolojik işbirliğiyle küresel etkisini artırmaya odaklanmaktadır. Brezilya’nın dönem başkanlığında, Afrika ve Orta Doğu’daki yeni üyelerle daha kapsayıcı bir platform hedeflenmektedir.

Miras: BRICS, gelişmekte olan ülkelerin küresel ekonomik yönetimde sesini güçlendirmiş, ancak jeopolitik farklılıklar ve Çin’in dominant rolü nedeniyle tam entegrasyon sağlanamamıştır. Gelecekte, NDB’nin genişlemesi ve BRICS Ödeme Sistemi ile Batı merkezli finans sistemine alternatif oluşturması beklenmektedir.

Faydalanılan Kaynaklar: (BRICS Official Website), (Encyclopaedia Britannica), (Reuters), (The Guardian), (Council on Foreign Relations), (The Diplomat), (UN Reports), (BBC News), (Al Jazeera), (Foreign Policy), (The Economist), (New Development Bank Reports), (International Monetary Fund Reports), (World Bank Reports)