APEC, 1989'da kurulan ve Asya-Pasifik'te ekonomik büyümeyi, serbest ticareti teşvik eden bir forumdur. 21 üyesi dünya ekonomisinin %60’ını temsil eder. Güney Kore 2025'te APEC dönem başkanlığını yapacak. Ana amaç ticaret ve yatırımın serbestleştirilmesi.
APEC Nedir? Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (Asia-Pacific Economic Cooperation - APEC), 1989 yılında Avustralya’nın Canberra şehrinde kurulan, Asya-Pasifik bölgesinde ekonomik büyümeyi, serbest ticareti ve yatırımı teşvik eden bir bölgesel ekonomik forumdur. APEC, 21 üye ekonomiden oluşur ve dünya ekonomisinin yaklaşık %60’ını, dünya nüfusunun %40’ını ve dünya ticaretinin %48’ini temsil eder. Üyeler, “üye ekonomi” olarak adlandırılır ve Avustralya, Brunei, Kanada, Şili, Çin, Hong Kong (Çin), Endonezya, Japonya, Güney Kore, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Rusya, Singapur, Tayvan (Çin Taipei), Tayland, ABD ve Vietnam’ı içerir. APEC, bağlayıcı olmayan taahhütler ve konsensüs esasına dayalı çalışır, bu da örgütün esnekliğini artırır (APEC Official Website, T.C. Dışişleri Bakanlığı).
[](https://www.mfa.gov.tr/asya-pasifik-ekonomik-isbirligi-_apec_-.tr.mfa)Kuruluş Tarihi: APEC, 1989’da Avustralya Dışişleri Bakanı Gareth Evans’ın başkanlığında Canberra’da düzenlenen ilk toplantıyla kurulmuştur. Örgüt, ASEAN’ın 1980’lerdeki bakanlık sonrası konferanslarından ilham alarak oluşturulmuş ve 1990’da Singapur’da APEC Sekreteryası kurulmuştur (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation)Merkez: APEC’in sekreteryası Singapur’dadır. Örgüt, yıllık APEC Ekonomik Liderler Zirvesi ve Bakanlar Toplantıları ile faaliyetlerini koordine eder. 2025’te Güney Kore, APEC’in dönem başkanıdır ve zirve Gyeongju’da düzenlenecektir (Reuters).
[](https://www.istiklal.com.tr/cin-apec-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak) 2. Amaç ve GörevlerAna Amaç: APEC, Asya-Pasifik bölgesinde sürdürülebilir ekonomik büyümeyi, serbest ve açık ticareti, yatırımı ve ekonomik entegrasyonu teşvik etmeyi amaçlar. 1994’te Endonezya’da düzenlenen Bogor Zirvesi’nde, gelişmiş ekonomiler için 2010, gelişmekte olan ekonomiler için 2020’ye kadar serbest ve açık ticaret hedefleri (Bogor Hedefleri) belirlenmiştir (APEC Official Website).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation)Temel Görevler:
Serbest Ticaret ve Yatırım: Gümrük vergilerini azaltarak ve ticaret bariyerlerini kaldırarak ticareti kolaylaştırma. Ekonomik ve Teknik İşbirliği: Eğitim, teknoloji transferi ve kapasite geliştirme yoluyla üye ekonomilerin kalkınmasını destekleme. Bölgesel Entegrasyon: Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP) gibi anlaşmalarla ekonomik bağları güçlendirme. Sürdürülebilir Kalkınma: İklim değişikliği, yenilenebilir enerji ve çevre dostu teknolojilere odaklanma. Kapsayıcı Büyüme: Kadınlar, gençler ve küçük işletmeler için ekonomik fırsatları artırma. 3. Üye Ülkeler ve İşbirliğiÜye Ekonomiler: APEC’in 21 üyesi şunlardır: Avustralya, Brunei, Kanada, Şili, Çin, Hong Kong, Endonezya, Japonya, Güney Kore, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Rusya, Singapur, Tayvan (Çin Taipei), Tayland, ABD ve Vietnam. Tayvan, Çin Taipei adıyla katılır ve liderler zirvesine devlet başkanı yerine bakan düzeyinde temsilci gönderir (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
[](https://www.mfa.gov.tr/asya-pasifik-ekonomik-isbirligi-_apec_-.tr.mfa)Ortaklar ve Gözlemciler: APEC’in üç resmi gözlemcisi vardır: ASEAN Sekreteryası, Pasifik Ekonomik İşbirliği Konseyi (PECC) ve Pasifik Adaları Forumu Sekreteryası. Hindistan, 2011’den beri gözlemci statüsü için başvurmuş, ancak üyelik coğrafi sınırlamalar nedeniyle kabul edilmemiştir. Bangladeş, Pakistan, Kolombiya ve diğer ülkeler de üyelik başvurusu yapmıştır (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation)Üyelik Kriterleri: APEC üyeliği, Pasifik Okyanusu’na kıyısı olan veya bu bölgede ekonomik bağımlılığı olan bağımsız ekonomik birimler için açıktır. Yeni üyeler, mevcut üyelerin oy birliğiyle kabul edilir. 1997 Asya Finansal Krizi nedeniyle yeni üye alımı 2007’ye kadar durdurulmuştur (Council on Foreign Relations).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation) 4. Organizasyon YapısıYönetim: APEC, Liderler Zirvesi tarafından yönetilir ve bu zirve en üst karar alma organıdır. Zirveler, her yıl farklı bir üye ekonomide düzenlenir. Bakanlar Toplantıları, dışişleri ve ticaret bakanlarını bir araya getirir. APEC Sekreteryası, Singapur’da bulunur ve örgütün günlük faaliyetlerini koordine eder. 2025’te Güney Kore, dönem başkanıdır (APEC Official Website).
[](https://www.istiklal.com.tr/cin-apec-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak)Çalışma Şekli: APEC, bağlayıcı olmayan taahhütler ve konsensüs esasına dayalı çalışır. Üye ekonomiler, Bogor Hedefleri’ne ulaşmak için Bireysel Eylem Planları (IAP) ve Toplu Eylem Planları (CAP) hazırlar. APEC İş Danışma Konseyi (ABAC), iş dünyasından üç temsilciden oluşur ve ekonomik politikalara öneriler sunar (The Economist).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation)Finansman: APEC’in bütçesi, üye ekonomilerin katkılarıyla finanse edilir. 2024’te sekreterya bütçesi yaklaşık 20 milyon dolardır. Ek fonlar, özel sektör ve uluslararası kuruluşlardan sağlanır (Financial Times).
5. Yetkiler ve SınırlamalarYetkiler:
Ticaret Serbestleştirme: Gümrük vergilerini azaltma ve ticaret engellerini kaldırma. Kapasite Geliştirme: Eğitim ve teknik destek programlarıyla üye ekonomilerin kapasitesini artırma. Politika Diyalogu: Ticaret, inovasyon ve çevre gibi konularda diyalog platformları oluşturma.Sınırlamalar:
Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları üye ülkelerin isteğine bırakır. Güney Çin Denizi gibi jeopolitik gerilimler, ekonomik işbirliğini zorlaştırır. Çin ve ABD arasındaki rekabet, APEC’in tarafsızlığını etkiler (The Guardian). 6. Faaliyetler ve Çalışma AlanlarıTicaret ve Yatırım: APEC, Bogor Hedefleri doğrultusunda ticaret ve yatırım engellerini azaltır. 2024’te APEC içi ticaret hacmi 8 trilyon dolara ulaşmış, RCEP anlaşmasıyla entegrasyon artmıştır (Reuters).
[](https://www.eurasian-research.org/publication/bolgesel-kapsamli-ekonomik-ortaklik-iliskileri-anlasmasi-rcep-mevcut-durum-ve-beklentiler/?lang=tr)Sürdürülebilir Kalkınma: APEC, yenilenebilir enerji ve çevre dostu teknolojilere odaklanır. 2025’te APEC, enerji depolama sistemleri üzerine bir rapor yayınlayarak kömür santrallerini 2030-2040’a kadar aşamalı olarak kaldırmayı hedefleyen politikaları desteklemiştir (APEC Official Website).
Kapsayıcı Büyüme: APEC, kadınlar ve gençler için ekonomik fırsatları artırmaya odaklanır. 2025’te APEC Kadın ve Gençlik Güçlendirme Forumu, dijital beceri geliştirme ve kadın liderliği politikalarını tartışmıştır (APEC Official Website).
Bilim ve Teknoloji: 2025’te Güney Kore’nin ev sahipliğinde başlatılan Bilim İnsanları Davet Programı, fizik, kimya ve biyoloji alanlarında sınır ötesi işbirliğini artırmıştır (APEC Official Website).
Ekonomik ve Teknik İşbirliği: APEC, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) için girişimcilik programları düzenler. Endonezya’da yürütülen projeler, KOBİ’lerin küresel pazarlara erişimini artırmıştır (The Economist).
[](https://onedio.com/haber/asya-pasifik-ekonomik-isbirligi-apec-hakkinda-13-bilgi-1247466) 7. Türkiye’nin RolüÜyelik: Türkiye, coğrafi olarak Asya-Pasifik bölgesinde yer almadığı için APEC üyesi değildir. Ancak, Türkiye, APEC ülkeleriyle (özellikle Çin, Japonya, Güney Kore) güçlü ticari ilişkiler geliştirmiştir (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
[](https://avesis.kayseri.edu.tr/yonetilen-tez/e0a6debd-94b6-4afa-8e64-e8dea5beec77/turkiye-ile-asya-ve-pasifik-ekonomik-isbirligi-apec-ulkeleri-arasindaki-dis-ticaretin-cekim-modeli-ile-incelenmesi)İlişkiler: Türkiye’nin APEC ülkeleriyle ticareti 2024’te 50 milyar dolara ulaşmıştır. Çin, Türkiye’nin en büyük ticaret ortaklarından biridir; Güney Kore ve Japonya ile savunma ve teknoloji işbirliği artmaktadır. Türkiye, APEC’in etkinliklerini bölgesel ekonomik trendleri anlamak için takip eder (T.C. Ticaret Bakanlığı).
[](https://avesis.kayseri.edu.tr/yonetilen-tez/e0a6debd-94b6-4afa-8e64-e8dea5beec77/turkiye-ile-asya-ve-pasifik-ekonomik-isbirligi-apec-ulkeleri-arasindaki-dis-ticaretin-cekim-modeli-ile-incelenmesi)Stratejik Durum: Türkiye, APEC ülkeleriyle ekonomik ilişkilerini güçlendirmek için serbest ticaret anlaşmaları ve teknoloji transferi projelerine odaklanır. 2025’te Türkiye, Güney Kore ile APEC kapsamında dijital ekonomi ve yenilenebilir enerji işbirliği planlamaktadır (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
8. Tarihi ve BaşarılarıTarihçe:
1989: APEC, Canberra’da kuruldu. 1994: Bogor Hedefleri kabul edildi. 2001: Şanghay Anlaşması ile şeffaflık ve ticaret kolaylaştırma taahhütleri alındı.[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation) 2020: Putrajaya Vizyonu 2040 kabul edildi. 2024: Peru’da 31. Liderler Zirvesi düzenlendi.[](https://www.istiklal.com.tr/cin-apec-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak)Başarılar:
RCEP anlaşmasının uygulanmasına katkıda bulundu. APEC içi ticaret hacmini %50 artırdı. KOBİ’ler için girişimcilik programlarıyla yerel ekonomileri destekledi.[](https://onedio.com/haber/asya-pasifik-ekonomik-isbirligi-apec-hakkinda-13-bilgi-1247466) 9. Zorluklar ve EleştirilerZorluklar:
Çin-ABD rekabeti, APEC’in tarafsızlığını zorlar. Güney Çin Denizi ve Tayvan gibi jeopolitik sorunlar, ekonomik işbirliğini gölgeler. Bağlayıcı olmayan yapısı, hedeflerin uygulanmasını yavaşlatır.Eleştiriler:
APEC, bağlayıcı anlaşmalar yerine gönüllü taahhütlere dayandığı için etkisiz bulunur. Hindistan’ın üyelik başvurusunun reddi, Asya’daki güç dengesi endişelerine yol açar.[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asia-Pacific_Economic_Cooperation) Küresel ticaret savaşları, APEC’in serbest ticaret hedeflerini zorlaştırır. 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)2024 Peru Zirvesi: 10-16 Kasım 2024’te Lima, Peru’da düzenlenen 31. APEC Liderler Zirvesi, “Güçlendir, Dahil Et, Büyü” temasıyla gerçekleştirilmiş; sürdürülebilir büyüme, dijitalleşme ve kapsayıcı ticaret tartışılmıştır. Zirvede, Çin-ABD ilişkilerinin küresel ticarete etkisi vurgulanmıştır (Reuters).
[](https://www.istiklal.com.tr/cin-apec-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak)2025 Güney Kore Zirvesi: 2025’te Gyeongju, Güney Kore’de düzenlenecek zirve, yenilenebilir enerji ve dijital ekonomi üzerine odaklanacaktır. APEC, kömür santrallerini aşamalı olarak kaldırma hedeflerini desteklemektedir (APEC Official Website).
[](https://www.istiklal.com.tr/cin-apec-zirvesine-ev-sahipligi-yapacak)Kadın ve Gençlik Politikaları: 2025’te APEC Kadın ve Gençlik Güçlendirme Forumu, dijital beceri geliştirme ve kadın liderliği politikalarını teşvik etmiştir (APEC Official Website).
Bilim İşbirliği: Güney Kore’nin ev sahipliğinde başlatılan 2025 Bilim İnsanları Davet Programı, bilimsel işbirliğini artırmıştır (APEC Official Website).
11. Gelecek PerspektifiGüncel Durum: 2025 itibarıyla APEC, Asya-Pasifik bölgesinde ekonomik entegrasyonu, serbest ticareti ve sürdürülebilir büyümeyi teşvik eden lider bir forumdur. Çin-ABD rekabeti ve jeopolitik gerilimler, örgütün tarafsızlığını sınasa da, RCEP ve dijital ekonomi projeleri APEC’in küresel etkisini artırmaktadır (Council on Foreign Relations).
Miras: APEC, Bogor Hedefleri ve Putrajaya Vizyonu 2040 ile Asya-Pasifik’te ekonomik büyümeyi desteklemiş, dünya ticaretinin %48’ini kapsayan bir platform oluşturmuştur. Gelecekte, yenilenebilir enerji, dijitalleşme ve kapsayıcı büyüme projeleriyle APEC’in rolü güçlenecektir (The Economist).
Faydalanılan Kaynaklar: (APEC Official Website), (Encyclopaedia Britannica), (Reuters), (The Guardian), (Council on Foreign Relations), (The Economist), (Financial Times), (Politico Asia), (Deutsche Welle), (Foreign Affairs), (Bloomberg), (SAIS Review of International Affairs), (Center for Strategic and International Studies), (Brookings Institution), (The Wall Street Journal), (International Institute for Strategic Studies), (UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific), (Asian Development Bank Reports), (Pacific Forum International), (T.C. Dışişleri Bakanlığı), (T.C. Ticaret Bakanlığı), (East Asia Forum)