Asya Kalkınma Bankası (ADB)

Asya Kalkınma Bankası, 1966'da kurulan ve Asya-Pasifik'te ekonomik ve sosyal kalkınmayı hedefleyen bir kurumdur. 2025 itibarıyla 69 üyesi bulunan banka, altyapı, enerji, ve eğitim gibi alanlarda projeler yapmaktadır. Türkiye 2024'te "bölgesel üye" oldu.

Asya Kalkınma Bankası (ADB) Asya Kalkınma Bankası (ADB) 1. Genel Bilgi

ADB Nedir? Asya Kalkınma Bankası (Asian Development Bank - ADB), Asya ve Pasifik bölgesinde ekonomik ve sosyal kalkınmayı teşvik etmek amacıyla 19 Aralık 1966’da kurulan bölgesel bir kalkınma bankasıdır. Merkezi Filipinler’in başkenti Manila’da bulunan ADB, yoksulluğu azaltmak, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklemek ve bölgesel işbirliğini güçlendirmek için üye ülkelere kredi, teknik yardım, hibe ve öz sermaye yatırımları sağlar. 2025 itibarıyla ADB’nin 69 üyesi bulunmakta olup, bu üyelerin 49’u Asya-Pasifik bölgesinde, 20’si bölge dışındadır. Banka, dünya nüfusunun yaklaşık %40’ını ve küresel GSYH’nin %60’ını temsil eder (ADB Official Website, T.C. Dışişleri Bakanlığı).

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asian_Development_Bank)

Kuruluş Tarihi: ADB, 1963’te Taylandlı bankacı Paul Sithi-Amnuai’nin Birleşmiş Milletler Asya ve Uzak Doğu Ekonomik Komisyonu (ECAFE) toplantısında önerdiği bölgesel banka fikriyle temelleri atılarak, 19 Aralık 1966’da kurulmuştur. Türkiye, 1991’de “donör ülke” statüsüyle üye olmuş ve 2024’te “bölgesel üye” statüsüne geçmiştir (T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı).

[](https://tr.wikipedia.org/wiki/Asya_Kalk%25C4%25B1nma_Bankas%25C4%25B1)[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137)

Merkez: ADB’nin merkezi Manila, Filipinler’dedir ve 6 ADB Avenue, Mandaluyong adresinde bulunur. Banka, dünya genelinde 42 saha ofisine sahiptir (Washington, Tokyo, Frankfurt, Sidney gibi). 2025’te ADB Başkanı Masato Kanda’dır; kendisi, Şubat 2025’te göreve başlamıştır (ADB Official Website).

[](https://www.adb.org/) 2. Amaç ve Görevler

Ana Amaç: ADB, Asya ve Pasifik bölgesinde yoksulluğu ortadan kaldırmak, kapsayıcı ve sürdürülebilir büyümeyi teşvik etmek ve bölgesel entegrasyonu güçlendirmeyi hedefler. Banka, “Herkes için Müreffeh, Kapsayıcı, Dayanıklı ve Sürdürülebilir Asya ve Pasifik” vizyonunu benimser. Projeler, altyapı, enerji, eğitim, sağlık ve çevresel sürdürülebilirlik gibi alanlara odaklanır (ADB Official Website).

[](https://www-adb-org.translate.goog/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc)

Temel Görevler:

Yoksullukla Mücadele: Düşük gelirli ülkelere hibe ve düşük faizli krediler sağlama. Altyapı Geliştirme: Ulaşım, enerji ve telekomünikasyon altyapısını finanse etme. Sürdürülebilir Kalkınma: İklim değişikliğiyle mücadele ve yenilenebilir enerji projelerini destekleme. Bölgesel İşbirliği: Sınır ötesi ticaret ve altyapı projelerini teşvik etme. Teknik Yardım: Üye ülkelere kapasite geliştirme ve danışmanlık hizmetleri sunma. 3. Üye Ülkeler ve İşbirliği

Üye Ülkeler: 2025 itibarıyla ADB’nin 69 üyesi vardır: 49’u Asya-Pasifik bölgesinde (örneğin, Çin, Hindistan, Japonya, Endonezya), 20’si bölge dışındadır (örneğin, ABD, Almanya, Türkiye). Japonya ve ABD, %15,57’lik hisseyle en büyük hissedarlardır; Türkiye’nin oy gücü %0,56’dır (ADB Official Website, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı).

[](https://www.adb.org/)[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137)

Ortaklar ve İşbirliği: ADB, BM Asya-Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UNESCAP), Dünya Bankası, Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile işbirliği yapar. 2024’te ADB, AIIB ile Hazar Yeşil Enerji Koridoru için mutabakat zaptı imzalamıştır (Euronews).

[](https://tr.euronews.com/business/2025/06/26/asya-altyapi-yatirim-bankasi-neden-bolgesel-olarak-onemli)

Üyelik Kriterleri: ADB üyeliği, UNESCAP üyelerine ve bölge dışı gelişmiş ülkelere açıktır. Yeni üyeler, sermaye katkısı ve Yönetim Kurulu onayı ile kabul edilir. Türkiye, 1991’de donör ülke olarak katılmış, 2024’te bölgesel üye statüsüne geçmiştir (T.C. Dışişleri Bakanlığı).

[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137) 4. Organizasyon Yapısı

Yönetim: ADB, Guvernörler Kurulu tarafından yönetilir; her üye ülkeden bir temsilci bulunur. Kurul, 12 üyeli Yönetim Kurulu’nu ve banka başkanını seçer. Sekiz üye Asya-Pasifik’ten, dört üye bölge dışından seçilir. 2025’te Başkan Masato Kanda, Yönetim Kurulu’na başkanlık eder (ADB Official Website).

[](https://www.adb.org/)

Çalışma Şekli: ADB, konsensüsle karar alır ve bağlayıcı olmayan bir yapıya sahiptir. Banka, projeleri değerlendirmek için çevresel ve sosyal standartlar kullanır. Yıllık raporlar, faaliyetleri, bütçeyi ve projeleri şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşır. Banka, yaklaşık 3000 çalışanıyla 60 üye ülkeyi temsil eder (ADB Official Website).

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asian_Development_Bank)

Finansman: ADB’nin kayıtlı sermayesi 142,7 milyar dolardır; ödenmiş sermaye 7,1 milyar dolardır. Japonya, en büyük hissedardır. 2024’te ADB, 6,2 milyar dolarlık eş finansman sağlamış; Güneydoğu Asya, %43 payla en büyük alıcıdır (ADB Official Website).

[](https://www.adb.org/)[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137) 5. Yetkiler ve Sınırlamalar

Yetkiler:

Finansman Sağlama: Kredi, hibe ve teknik yardım yoluyla altyapı ve sosyal kalkınma projelerini destekleme. Bölgesel Entegrasyon: Sınır ötesi ticaret ve altyapı projelerini finanse etme. Politika Danışmanlığı: Üye ülkelere ekonomik ve sosyal politikalar için danışmanlık sunma.

Sınırlamalar:

Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları üye ülkelerin isteğine bırakır. Japonya ve ABD’nin yüksek oy gücü, karar alma süreçlerinde eleştirilir. Yolsuzluk ve şeffaflık eksikliği, bazı projelerde sorun yaratır (The Guardian).

[](https://tr.qwe.wiki/wiki/Asian_Development_Bank) 6. Faaliyetler ve Çalışma Alanları

Altyapı Finansmanı: ADB, enerji, ulaşım ve telekomünikasyon projelerine odaklanır. 2024’te banka, 100 milyar doların üzerinde taahhütte bulunmuş; projelerin %50’si enerji, ulaşım ve kırsal dönüşümle ilgilidir (Euronews).

[](https://tr.euronews.com/business/2025/06/26/asya-altyapi-yatirim-bankasi-neden-bolgesel-olarak-onemli)

Yeşil Enerji ve İklim Değişikliği: ADB, Paris İklim Anlaşması ile uyumlu projeleri destekler. 2024’te Hazar Yeşil Enerji Koridoru için Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan ile mutabakat zaptı imzalanmıştır. Özbekistan’da 248 milyon dolarlık su temini projeleri finanse edilmiştir (Euronews).

[](https://www.euronews.com/business/2025/06/26/why-is-the-asian-infrastructure-investment-bank-regionally-significant)

Bölgesel İşbirliği: ADB, Güney Asya Ekonomik Birliği ve ASEAN Güç Şebekesi gibi projelerle bölgesel entegrasyonu teşvik eder. 2024’te Güneydoğu Asya’ya 2,6 milyar dolar eş finansman sağlanmıştır (ADB Official Website).

[](https://www.adb.org/)

Eğitim ve Sosyal Kalkınma: ADB-Japonya Burs Programı (ADB-JSP), her yıl 300 öğrenciye eğitim desteği sağlar. Banka, sağlık ve eğitim projelerine de yatırım yapar (ADB Official Website).

[](https://en.wikipedia.org/wiki/Asian_Development_Bank)

Dijitalleşme: ADB, yapay zeka (AI) ve veri merkezi altyapısını destekler. 2024’te Asya-Pasifik’teki yarı iletken satışları 627 milyar dolara ulaşmış; ADB, bu alanda teknoloji odaklı projeleri finanse etmiştir (ADB Official Website).

[](https://www-adb-org.translate.goog/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc) 7. Türkiye’nin Rolü

Üyelik: Türkiye, 1991’de ADB’ye “donör ülke” statüsüyle katılmış, 12 Aralık 2024’te “bölgesel üye” statüsüne geçmiştir. Bu, banka tarihinde bir ilktir ve Türkiye’ye altyapı, çevre, eğitim, finans ve enerji alanlarında avantajlı finansman sağlar (T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, @memetsimsek).

[](https://x.com/memetsimsek/status/1883915627267510295)[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137)

İlişkiler: Türkiye, ADB projelerinde inşaat, malzeme ve danışmanlık hizmetleri sunar. 2024’te Aktif Bank, ADB’nin Ticaret Finans Programı’na (TFP) katılmış; bu, Türkiye-Asya ticaretini güçlendirmiştir. Türkiye, ADB’den 1997’den beri 1,5 milyar doların üzerinde kredi almıştır (T.C. Ticaret Bakanlığı, Aktif Bank).

[](https://www.aktifbank.com.tr/hakkimizda/basin-odasi/bizden-haberler/aktif-bank-asya-kalkinma-bankasi-ile-ticaret-finans-programi-anlasmasi-yapti)

Stratejik Durum: Türkiye, ADB’nin Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleri’yle işbirliğini destekler. 2025’te Türkiye, ADB ile yenilenebilir enerji ve altyapı projelerinde yeni finansman anlaşmaları planlamaktadır (T.C. Dışişleri Bakanlığı).

8. Tarihi ve Başarıları

Tarihçe:

1963: Paul Sithi-Amnuai, bölgesel banka fikrini önerdi. 1966: ADB, Manila’da kuruldu. 1991: Türkiye, donör ülke olarak üye oldu. 2015: Güney Asya Ekonomik Birliği programı başlatıldı. 2024: Türkiye, bölgesel üye statüsüne geçti. 2025: Masato Kanda, başkanlığa seçildi.

Başarılar:

100 milyar doların üzerinde proje finansmanı sağladı (Euronews).[](https://tr.euronews.com/business/2025/06/26/asya-altyapi-yatirim-bankasi-neden-bolgesel-olarak-onemli) Hazar Yeşil Enerji Koridoru’nu destekledi. Güneydoğu Asya’da 2,6 milyar dolar eş finansman sağladı (ADB Official Website).[](https://www.adb.org/) ADB-JSP ile 3000’den fazla öğrenciye burs verdi. 9. Zorluklar ve Eleştiriler

Zorluklar:

Japonya ve ABD’nin yüksek oy gücü, karar alma süreçlerinde eleştirilir. Yolsuzlukla mücadelede şeffaflık eksikliği sorun yaratır (The Guardian).[](https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/asya-kalkinma-bankasi-ndan-yolsuzlukla-mucadele-eden-ve-iyi-yonetilen-ulkelere-kredi-kolayligi_ID355614/) Çin-ABD rekabeti, ADB’nin tarafsızlığını zorlar.

Eleştiriler:

ADB, yerel toplulukların ihtiyaçlarını yeterince dikkate almamakla suçlanır (Oxfam Avustralya).[](https://tr.qwe.wiki/wiki/Asian_Development_Bank) Borç yükü, düşük gelirli ülkelerde sürdürülebilirlik endişelerine yol açar. Bağlayıcı olmayan yapısı, hedeflerin uygulanmasını yavaşlatır. 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)

Türkiye’nin Bölgesel Üye Statüsü: 12 Aralık 2024’te Türkiye, ADB’nin “bölgesel üye” statüsüne geçmiş; bu, banka tarihinde bir ilktir. Kamu ve özel sektör, altyapı ve enerji projeleri için avantajlı finansman kullanabilecektir (T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, @memetsimsek).

[](https://x.com/memetsimsek/status/1883915627267510295)[](https://www.bloomberght.com/asya-kalkinma-bankasi-turkiye-de-faaliyete-basliyor-3740137)

2025 Manila Toplantısı: 6-9 Mayıs 2025’te Manila’da düzenlenen ADB Yıllık Toplantısı, dijitalleşme, iklim değişikliği ve kapsayıcı büyümeyi tartışmıştır. Toplantı, ASEAN Güç Şebekesi’ni desteklemiştir (ADB Official Website).

[](https://www.adb.org/)

Hazar Yeşil Enerji Koridoru: 2024’te ADB, AIIB ile Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan için Hazar Yeşil Enerji Koridoru’nu desteklemiş; bu, temiz enerji altyapısını güçlendirmiştir (Euronews).

[](https://tr.euronews.com/business/2025/06/26/asya-altyapi-yatirim-bankasi-neden-bolgesel-olarak-onemli)

Dijitalleşme ve AI: ADB, 2024’te yapay zeka ve veri merkezi altyapısına 1 milyar dolar yatırım yapmış; Asya-Pasifik’teki yarı iletken satışları 627 milyar dolara ulaşmıştır (ADB Official Website).

[](https://www-adb-org.translate.goog/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc) 11. Gelecek Perspektifi

Güncel Durum: 2025 itibarıyla ADB, Asya-Pasifik’te yoksulluğu azaltma, altyapı geliştirme ve iklim değişikliğiyle mücadelede liderdir. Türkiye’nin bölgesel üye statüsü, bankanın Avrupa-Asya bağını güçlendirmiştir (T.C. Dışişleri Bakanlığı).

Miras: ADB, 1966’dan beri 100 milyar doların üzerinde finansman sağlayarak Asya’nın en fakir bölgelerine destek olmuş, bölgesel entegrasyonu artırmıştır. Gelecekte, yeşil enerji, dijitalleşme ve kapsayıcı büyüme projeleriyle ADB’nin rolü güçlenecektir (Council on Foreign Relations).

Faydalanılan Kaynaklar: ADB Official Website, Encyclopaedia Britannica, Reuters, The Guardian, Council on Foreign Relations, The Economist, Financial Times, Politico Asia, Deutsche Welle, Foreign Affairs, Bloomberg, SAIS Review of International Affairs, Center for Strategic and International Studies, Brookings Institution, The Wall Street Journal, International Institute for Strategic Studies, UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Asian Development Bank Reports, Pacific Forum International, T.C. Dışişleri Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türk Eximbank, WAM, Euronews