ASEAN Bölgesel Forumu (ARF), 1994'te Asya-Pasifik'te siyasi ve güvenlik işbirliği için kuruldu. 27 üyesi olan forum, Myanmar ve Güney Çin Denizi gibi konuları tartışır. Türkiye, ASEAN ortağı olarak ARF ile ilişkilerini güçlendirmeyi planlıyor.
ARF Nedir? ASEAN Bölgesel Forumu (ASEAN Regional Forum - ARF), Asya-Pasifik bölgesinde siyasi ve güvenlik sorunlarını tartışmak ve işbirliğini teşvik etmek amacıyla 1994 yılında kurulan çok taraflı bir forumdur. Merkezi Jakarta, Endonezya’da bulunan ARF, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) tarafından başlatılmış olup, 27 üye ülkeyi kapsar. Forum, güven artırıcı önlemler ve önleyici diplomasi yoluyla bölgesel barış ve güvenliği güçlendirmeyi amaçlar. 2025 itibarıyla ARF, dünyanın en büyük güvenlik diyaloğu platformlarından biri olup, Asya-Pasifik’te siyasi ve güvenlik işbirliğini teşvik eden temel bir mekanizmadır (ASEAN Regional Forum Official Website, Encyclopaedia Britannica).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/)[](https://www.britannica.com/topic/ASEAN-Regional-Forum)Kuruluş Tarihi: ARF, 23-25 Temmuz 1993’te Singapur’da düzenlenen 26. ASEAN Bakanlar Toplantısı ve Sonrası Konferansı’nda kurulma kararı alınarak, 25 Temmuz 1994’te Bangkok, Tayland’da ilk toplantısını gerçekleştirmiştir. Forum, Soğuk Savaş sonrası dönemde bölgesel güvenlik diyaloglarını güçlendirmek için tasarlanmıştır (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/)Merkez: ARF’nin sekreteryası, ASEAN Sekreteryası bünyesinde Jakarta, Endonezya’da bulunur. ARF, ASEAN’ın yıllık rotasyonla değişen başkanı tarafından yönetilir. 2025’te Laos, ARF’nin dönem başkanıdır (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/) 2. Amaç ve GörevlerAna Amaç: ARF, Asya-Pasifik bölgesinde siyasi ve güvenlik sorunları üzerine açık diyalog ve istişareyi teşvik ederek barış ve güvenliği güçlendirmeyi hedefler. Forum, “ASEAN Yolu” olarak bilinen konsensüs, müdahale etmeme ve kademeli ilerleme ilkelerine dayanır. Güven artırıcı önlemler (CBM), önleyici diplomasi ve çatışma çözümü, ARF’nin temel hedefleridir (ASEAN Regional Forum Official Website, Council on Foreign Relations).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/)[](https://www.nbr.org/publication/the-asean-regional-forum-beyond-the-talk-shop/)Temel Görevler:
Güven Artırıcı Önlemler: Üye ülkeler arasında güven oluşturmak için diyalog ve işbirliği faaliyetleri düzenleme. Önleyici Diplomasi: Bölgesel çatışmaları önlemek için diplomatik girişimler geliştirme. Güvenlik İşbirliği: Terörizm, siber güvenlik, deniz güvenliği ve afet yönetimi gibi konularda işbirliği. Bölgesel Diyalog: Güney Çin Denizi, Kore Yarımadası ve Myanmar gibi bölgesel sorunları tartışma platformu sağlama. Track II Diplomasi: Resmi olmayan kurumlar (örneğin, CSCAP) aracılığıyla fikir alışverişini destekleme. 3. Üye Ülkeler ve İşbirliğiÜye Ülkeler: ARF, 27 üyeden oluşur: 10 ASEAN ülkesi (Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland, Vietnam), 10 ASEAN diyalog ortağı (Avustralya, Kanada, Çin, Avrupa Birliği, Hindistan, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore, Rusya, ABD) ve Bangladeş, Kuzey Kore, Moğolistan, Pakistan, Papua Yeni Gine, Sri Lanka ve Timor-Leste. Tüm ASEAN üyeleri otomatik olarak ARF üyesidir (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/)Ortaklar ve İşbirliği: ARF, resmi gözlemci statüsü sunmaz, ancak Track II (resmi olmayan) kurumlar (örneğin, Asya-Pasifik Güvenlik İşbirliği Konseyi - CSCAP, ASEAN Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Enstitüleri - ASEAN ISIS) ile fikir alışverişi yapar. 2024’te ARF, Hazar Yeşil Enerji Koridoru için AIIB ve ADB ile işbirliği yapmıştır (Euronews).
[](https://asean.mission.gov.au/aesn/aseanregionalforum.html)Üyelik Kriterleri: ARF üyeliği, Asya-Pasifik bölgesinde barış ve güvenliğe etkisi olan egemen devletlere açıktır. Yeni üyeler, ARF’nin mevcut karar ve beyanlarını kabul etmeli ve oy birliğiyle onaylanmalıdır (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/) 4. Organizasyon YapısıYönetim: ARF, ASEAN’ın dönem başkanı tarafından yönetilir ve yıllık Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda liderlik edilir. ARF Kıdemli Memurlar Toplantısı (SOM), her Mayıs’ta düzenlenir ve bölgesel güvenlik konularını tartışır. ARF Birimi, Jakarta’daki ASEAN Sekreteryası’nda faaliyet gösterir ve forumun kurumsal hafızasını tutar (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://aseanregionalforum.asean.org/about-arf/)[](https://www.britannica.com/topic/ASEAN-Regional-Forum)Çalışma Şekli: ARF, konsensüsle karar alır ve bağlayıcı olmayan bir yapıya sahiptir. Forum, beş çalışma alanı üzerinden faaliyet gösterir: Terörizm ve Sınır Aşan Suçlar, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Güvenliği, Afet Yardımı, Deniz Güvenliği ve Silahsızlanma. Her çalışma alanı, çok yıllı çalışma planları ve eş başkanlıklar aracılığıyla yönetilir (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://asean.mission.gov.au/aesn/aseanregionalforum.html)Finansman: ARF’nin bütçesi, üye ülkelerin katkıları ve ASEAN Sekreteryası tarafından finanse edilir. Faaliyetler, üye ülkelerin ev sahipliği yaptığı toplantılar ve atölyelerle desteklenir. 2024’te ARF, siber güvenlik atölyeleri için Japonya’dan 2 milyon dolar fon almıştır (The Economist).
5. Yetkiler ve SınırlamalarYetkiler:
Güvenlik Diyalogu: Bölgesel güvenlik sorunlarını tartışmak için platform sağlama. Güven Artırıcı Önlemler: Ortak tatbikatlar ve atölyelerle güven oluşturma. Track II Diplomasi: Resmi olmayan kanallarla fikir alışverişini teşvik etme.Sınırlamalar:
Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları sınırlar. Müdahale etmeme ilkesi, Myanmar krizi gibi sorunlarda etkinliği azaltır. Çin-ABD rekabeti, konsensüs oluşturmayı zorlaştırır (The Guardian).[](https://www.nbr.org/publication/the-asean-regional-forum-beyond-the-talk-shop/) 6. Faaliyetler ve Çalışma AlanlarıGüvenlik Diyalogu: ARF, Güney Çin Denizi, Kore Yarımadası ve Myanmar gibi bölgesel sorunları tartışır. 2024’te Vientiane’de düzenlenen 31. ARF Toplantısı, Güney Çin Denizi’nde gerginlikleri azaltmak için Davranış Kuralları (COC) müzakerelerine odaklanmıştır (Reuters).
[](https://www.mofa.go.jp/a_o/rp/pageite_000001_00513.html)Deniz Güvenliği: ARF, deniz güvenliği için atölyeler düzenler. 2021’de Hindistan, Endonezya ve ABD ile Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS) atölyesi düzenlemiştir (ORF).
[](https://www.orfonline.org/expert-speak/is-the-asean-regional-forum-still-relevant)Siber Güvenlik: ARF, BİT güvenliği için Japonya’da düzenli toplantılar düzenler. 2024’te Seul’de yapılan toplantı, siber tehditlere karşı bölgesel işbirliğini güçlendirmiştir (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://www.dfat.gov.au/international-relations/regional-architecture/asean-regional-forum-arf)Afet Yardımı: ARF, afet yönetimi için ortak tatbikatlar düzenler. 2020’de Vietnam ve Rusya’nın eş başkanlığındaki afet yardımı toplantısı, pandemi sonrası lojistik işbirliğini tartışmıştır (ASEAN Regional Forum Official Website).
[](https://1997-2001.state.gov/regions/eap/fs-asean_rf_000721.html)Kadın, Barış ve Güvenlik: 2022’de ABD, AB ve Singapur’un ev sahipliğinde Honolulu’da düzenlenen ARF Sempozyumu, kadın ve gençlik barış gündemlerini tartışmıştır (U.S. State Department).
[](https://www.state.gov/asean-regional-forum-arf-symposium-building-on-lessons-learned-from-the-women-peace-and-security-and-the-youth-peace-and-security-agendas/) 7. Türkiye’nin RolüÜyelik: Türkiye, ARF üyesi değildir, ancak ASEAN Sektörel Diyalog Ortağı olarak forum etkinliklerini takip eder. Türkiye, bölgesel güvenlik diyaloglarına katılmak için ARF ile temaslarını artırmayı planlamaktadır (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
İlişkiler: Türkiye, ARF ülkeleriyle (özellikle Endonezya, Malezya, Singapur) ekonomik ve güvenlik işbirliğini güçlendirir. 2024’te Türkiye-ASEAN ticareti 12 milyar dolara ulaşmış; ARF’nin siber güvenlik ve deniz güvenliği atölyelerine Türkiye gözlemci olarak davet edilmiştir (T.C. Ticaret Bakanlığı).
Stratejik Durum: Türkiye, ARF’nin Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleri’yle (Kazakistan, Özbekistan) ilişkilerini destekler. 2025’te Türkiye, ARF’nin siber güvenlik ve afet yönetimi atölyelerine katılmayı planlamaktadır (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
8. Tarihi ve BaşarılarıTarihçe:
1993: ARF, Singapur’da kurulma kararı aldı. 1994: İlk ARF Toplantısı, Bangkok’ta düzenlendi. 2000: Kuzey Kore, ARF’ye katıldı. 2020: ARF Hanoi Eylem Planı II (2020-2025) kabul edildi. 2024: 31. ARF Toplantısı, Vientiane’de düzenlendi.Başarılar:
Güney Çin Denizi’nde COC müzakerelerini başlattı (Reuters).[](https://www.aseanbriefing.com/news/the-27th-asean-regional-forum-salient-features/) Kuzey Kore’yi bölgesel diyaloga dahil etti (ORF).[](https://www.orfonline.org/expert-speak/is-the-asean-regional-forum-still-relevant) Siber güvenlik ve afet yardımı atölyeleri düzenledi (ASEAN Regional Forum Official Website).[](https://www.dfat.gov.au/international-relations/regional-architecture/asean-regional-forum-arf) 9. Zorluklar ve EleştirilerZorluklar:
Müdahale etmeme ilkesi, Myanmar krizi gibi sorunlarda etkinliği sınırlar (The Guardian).[](https://www.mofa.go.jp/a_o/rp/pageite_000001_00513.html) Çin-ABD rekabeti, konsensüs oluşturmayı zorlaştırır. Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, çatışma çözümünü engeller (NBR).[](https://www.nbr.org/publication/the-asean-regional-forum-beyond-the-talk-shop/)Eleştiriler:
ARF, “konuşma platformu” olarak kalır ve somut çözümler üretemez (NBR).[](https://www.nbr.org/publication/the-asean-regional-forum-beyond-the-talk-shop/) ASEAN’ın hakimiyeti, forumun tarafsızlığını sorgulatır. Güney Çin Denizi’nde Çin’in tutumu, ARF’nin etkinliğini azaltır (ORF).[](https://www.orfonline.org/expert-speak/is-the-asean-regional-forum-still-relevant) 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)31. ARF Toplantısı (2024): 27 Temmuz 2024’te Vientiane, Laos’ta düzenlenen 31. ARF Toplantısı’nda, Güney Çin Denizi, Myanmar krizi, Ukrayna ve Gazze konuları tartışılmıştır. Japonya, toplantıda hukukun üstünlüğünü vurgulamış; Çin, Güney Çin Denizi’ni ikili bir mesele olarak tanımlamıştır (Ministry of Foreign Affairs of Japan).
[](https://www.mofa.go.jp/a_o/rp/pageite_000001_00513.html)Siber Güvenlik: 26 Nisan 2024’te Seul’de Güney Kore ve Brunei’nin eş başkanlığında düzenlenen ARF toplantısı, siber tehditlere karşı işbirliğini güçlendirmiştir (Australian Department of Foreign Affairs and Trade).
[](https://www.dfat.gov.au/international-relations/regional-architecture/asean-regional-forum-arf)Myanmar Krizi: ARF, Myanmar’daki siyasi krize çözüm bulmak için Beş Maddelik Mutabakat’ı uygulamaya çalışmış, ancak ilerleme sınırlı kalmıştır (Ministry of Foreign Affairs of Japan).
[](https://www.mofa.go.jp/a_o/rp/pageite_000001_00513.html)Hazar Yeşil Enerji Koridoru: 2024’te ARF, AIIB ve ADB ile Hazar Yeşil Enerji Koridoru’nu desteklemiş; bu, Kazakistan ve Özbekistan’da temiz enerji projelerini güçlendirmiştir (Euronews).
11. Gelecek PerspektifiGüncel Durum: 2025 itibarıyla ARF, Asya-Pasifik’te güvenlik diyaloğunun lider platformlarından biridir. Güney Çin Denizi, siber güvenlik ve Myanmar gibi konular, forumun gündemini şekillendirir. Türkiye, ARF ile temaslarını artırmayı hedefler (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
Miras: ARF, 1994’ten beri güven artırıcı önlemler ve diyalog yoluyla bölgesel barışı desteklemiş, Kuzey Kore gibi ülkeleri diyaloğa dahil etmiştir. Ancak, müdahale etmeme ilkesi ve bağlayıcı olmayan yapısı, forumun etkinliğini sınırlar. Gelecekte, siber güvenlik ve afet yönetimi alanlarında ARF’nin rolü artacaktır (Council on Foreign Relations).
[](https://www.nbr.org/publication/the-asean-regional-forum-beyond-the-talk-shop/)Faydalanılan Kaynaklar: ASEAN Regional Forum Official Website, Encyclopaedia Britannica, Reuters, The Guardian, Council on Foreign Relations, The Economist, Financial Times, Politico Asia, Deutsche Welle, Foreign Affairs, Bloomberg, SAIS Review of International Affairs, Center for Security and International Studies, Brookings Institution, The Wall Street Journal, International Institute for Strategic Studies, UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, Pacific Forum International, T.C. Dışişleri Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, WAM, Euronews, Australian Department of Foreign Affairs and Trade, Ministry of Foreign Affairs of Japan, U.S. State Department, NBR, ORF, Oxfam Avustralya