Arap Mağrip Birliği (AMU), Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Moritanya arasında işbirliğini artırmak için 1989'da kuruldu. Batı Sahra ve Libya sorunları entegrasyonu sınırlamakta. Türkiye, 2025'e kadar ekonomik işbirliği hedefliyor.
AMU Nedir? Arap Mağrip Birliği (Arab Maghreb Union - AMU; Arapça: اتحاد المغرب العربي, Ittihad al-Maghrib al-Araby), Kuzey Afrika’daki Mağrip ülkeleri arasında ekonomik, siyasi ve sosyal entegrasyonu teşvik etmek amacıyla 17 Şubat 1989’da Fas’ın Marakeş şehrinde kurulan bölgesel bir örgüttür. Merkezi Fas’ın başkenti Rabat’tadır. AMU, beş üye ülkeyi kapsar: Cezayir, Fas, Tunus, Libya ve Moritanya. Örgüt, ekonomik birliği, gümrük birliğini ve serbest dolaşımı hedefler, ancak Batı Sahra sorunu gibi siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle büyük ölçüde etkisiz kalmıştır. 2025 itibarıyla AMU, 100 milyondan fazla nüfusu ve 1,5 trilyon dolarlık birleşik GSYH’yi temsil eder (Encyclopaedia Britannica, T.C. Dışişleri Bakanlığı).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Kuruluş Tarihi: AMU, 17 Şubat 1989’da Marakeş Anlaşması ile kurulmuştur. Fikir, 1956’da Tunus ve Fas’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra ortaya çıkmış, ancak resmi kuruluş için 1988’deki ilk Mağrip zirvesine kadar beklenmiştir. Örgüt, 1990’da faaliyetlerine başlamıştır, ancak 1994’ten beri liderler zirvesi düzenlenememiştir (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Merkez: AMU’nun merkezi Rabat, Fas’tadır. Örgüt, dönen başkanlık sistemiyle yönetilir; mevcut Genel Sekreter, 2016’dan beri görev yapan Tunuslu Taïeb Baccouche’tur (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union) 2. Amaç ve GörevlerAna Amaç: AMU, Mağrip ülkeleri arasında ekonomik entegrasyonu, siyasi işbirliğini ve sosyal dayanışmayı güçlendirmeyi amaçlar. Uzun vadeli hedefleri arasında gümrük birliği, ortak pazar ve serbest dolaşım bulunmaktadır. Örgüt, Mağrip kimliğini güçlendirmeyi ve bölgesel sorunlara (örneğin, Batı Sahra) çözüm bulmayı hedefler (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
[](https://www.mfa.gov.tr/magrip-arap-birligi.tr.mfa)Temel Görevler:
Ekonomik Entegrasyon: Üye ülkeler arasında gümrük birliği ve ortak pazar oluşturma. Serbest Dolaşım: Kişilerin, malların ve sermayenin serbest dolaşımını sağlama. Bölgesel İşbirliği: Ortak ekonomi, tarım, ticaret ve sanayi politikaları geliştirme. Bağımsızlıkların Pekiştirilmesi: Mağrip ülkelerinin siyasi ve ekonomik bağımsızlığını güçlendirme. Kültürel Dayanışma: Mağrip’in ortak Arap ve Berberi kimliğini destekleme (T.C. Dışişleri Bakanlığı). [](https://www.mfa.gov.tr/magrip-arap-birligi.tr.mfa) 3. Üye Ülkeler ve İşbirliğiÜye Ülkeler: AMU’nun beş üyesi vardır: Cezayir, Fas, Tunus, Libya ve Moritanya. Bu ülkeler, Kuzey Afrika’nın Mağrip bölgesinde yer alır ve ortak Arap ve Berberi kültürel mirasını paylaşır. Dört üye ülkenin (Cezayir, Fas, Tunus, Libya) birleşik GSYH’si 1,5 trilyon dolar olup, Cezayir kişi başına GSYH (PPP) bakımından en zengin, Libya ise nominal GSYH bakımından liderdir (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Ortaklar ve İşbirliği: AMU, Arap Birliği, Afrika Birliği ve Akdeniz İçin Birlik gibi bölgesel örgütlerle işbirliği yapar. 2024’te AMU, Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) ile Hazar Yeşil Enerji Koridoru için görüşmeler yapmıştır. Ayrıca, Mağrip Arap Basın Ajansı (MAP), 2025’te Suriye Arap Haber Ajansı (SANA) ile işbirliği anlaşması imzalamıştır (Euronews).
[](https://www.sana.sy/tr/?p=322200)Üyelik Kriterleri: AMU üyeliği, Mağrip bölgesinde yer alan ve Arap Birliği’ne üye olan ülkelere açıktır. Mısır, 1994’te üyelik başvurusu yapmış, ancak Batı Sahra sorunu nedeniyle reddedilmiştir (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union) 4. Organizasyon YapısıYönetim: AMU, her üye ülkeden bir temsilcinin katıldığı Başkanlar Konseyi tarafından yönetilir. Bakanlar Konseyi, dışişleri ve ekonomi bakanlarından oluşur. Genel Sekreterlik, Rabat’ta bulunur ve günlük işleri yürütür. Dönen başkanlık sistemi, her yıl bir üye ülkeye geçer, ancak siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle bu sistem düzenli çalışmamaktadır. 2025’te Genel Sekreter Taïeb Baccouche’tur (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Çalışma Şekli: AMU, konsensüsle karar alır ve bağlayıcı olmayan bir yapıya sahiptir. Örgüt, ekonomik entegrasyon için teknik komiteler (örneğin, ticaret, tarım) oluşturmuştur. Ancak, 1994’ten beri liderler zirvesi düzenlenememiştir, bu da örgütün etkisizliğini artırmıştır (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Finansman: AMU’nun bütçesi, üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir. Cezayir ve Libya, petrol gelirleri nedeniyle en büyük katkıyı sağlar. 2024’te AMU, bölgesel projeler için 100 milyon dolarlık bir bütçe ayırmıştır, ancak kaynakların çoğu Libya’daki istikrarsızlık nedeniyle kullanılamamıştır (The Economist).
5. Yetkiler ve SınırlamalarYetkiler:
Ekonomik İşbirliği: Üye ülkeler arasında gümrük birliği ve ortak pazar oluşturma. Politika Koordinasyonu: Bölgesel sorunlarda ortak politikalar geliştirme. Kültürel Entegrasyon: Mağrip kimliğini güçlendirme ve kültürel projeler destekleme.Sınırlamalar:
Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, uygulamaları sınırlar. Fas-Cezayir arasındaki Batı Sahra sorunu, işbirliğini engeller. Libya’daki siyasi istikrarsızlık, bölgesel projeleri aksatır (The Guardian). [](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union) 6. Faaliyetler ve Çalışma AlanlarıEkonomik Entegrasyon: AMU, gümrük birliği ve ortak pazar oluşturmayı hedefler, ancak bu hedefler büyük ölçüde gerçekleşmemiştir. 1991’de AMU, Mağrip Ortak Pazarı’nı başlatmayı planlamış, ancak Fas-Cezayir sınırının 1994’te kapanması bu girişimi durdurmuştur (Encyclopaedia Britannica).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Batı Sahra Sorunu: AMU, Batı Sahra sorununa çözüm bulmayı amaçlamış, ancak Fas’ın Batı Sahra’yı ilhak iddiası ve Cezayir’in Polisario Cephesi’ni desteklemesi nedeniyle ilerleme sağlanamamıştır. 2024’te AMU, sorunu tartışmak için bir arabuluculuk komitesi kurmayı planlamıştır (Reuters).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Libya Krizi: AMU, Libya’daki siyasi istikrarsızlığa çözüm bulmak için 2020’de arabuluculuk girişimleri başlatmıştır. 2024’te Tunus ve Moritanya, AMU’nun Libya krizine bölgesel bir çözüm bulması için çağrıda bulunmuştur (Euronews).
[](https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dunden-bugune-kuzey-afrika-da-otonomi-arayisi-magrip-arap-birligi/1975070)Kültürel İşbirliği: AMU, Mağrip’in ortak Arap ve Berberi kültürünü destekler. 2025’te Mağrip Arap Basın Ajansı (MAP), Suriye ve İtalyan haber ajanslarıyla işbirliği anlaşmaları imzalamıştır (Euronews).
[](https://www.sana.sy/tr/?p=322200)Enerji ve Altyapı: AMU, 2024’te Hazar Yeşil Enerji Koridoru’na destek vermiş; Cezayir ve Libya, yenilenebilir enerji projelerine katkıda bulunmuştur (Euronews).
7. Türkiye’nin RolüÜyelik: Türkiye, AMU üyesi değildir, ancak Arap Birliği’nde gözlemci statüsüne sahiptir ve AMU ülkeleriyle ekonomik ilişkileri güçlendirmektedir. 2024’te Türkiye-Mağrip ülkeleri ticareti 15 milyar dolara ulaşmıştır (T.C. Ticaret Bakanlığı).
İlişkiler: Türkiye, özellikle Tunus, Fas ve Cezayir ile ticaret, enerji ve altyapı projelerinde işbirliği yapar. 2024’te Türk firmaları, Cezayir’de yenilenebilir enerji projelerine 500 milyon dolar yatırım yapmıştır. Türkiye, AMU’nun Libya krizine çözüm çabalarını desteklemektedir (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
Stratejik Durum: Türkiye, AMU ülkeleriyle serbest ticaret anlaşmaları ve yeşil enerji projeleri yoluyla ilişkilerini derinleştirmeyi hedefler. 2025’te Türkiye, AMU ile ekonomik işbirliği için yeni bir mutabakat zaptı imzalamayı planlamaktadır (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
8. Tarihi ve BaşarılarıTarihçe:
1956: Tunus ve Fas’ın bağımsızlığı, AMU fikrinin temellerini attı. 1988: İlk Mağrip Zirvesi düzenlendi. 1989: Marakeş Anlaşması ile AMU kuruldu. 1994: Fas-Cezayir sınırı kapandı; liderler zirveleri durdu. 2016: Taïeb Baccouche, Genel Sekreter oldu. 2024: Tunus ve Moritanya, AMU’nun yeniden etkinleştirilmesi çağrısında bulundu (Encyclopaedia Britannica, Reuters). [](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)[](https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dunden-bugune-kuzey-afrika-da-otonomi-arayisi-magrip-arap-birligi/1975070)Başarılar:
Mağrip Ortak Pazarı fikrini ortaya attı. Kültürel işbirliğini güçlendirdi (örneğin, Mağrip Arap Basın Ajansı). Libya krizine arabuluculuk girişimlerinde bulundu (Euronews). [](https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dunden-bugune-kuzey-afrika-da-otonomi-arayisi-magrip-arap-birligi/1975070) 9. Zorluklar ve EleştirilerZorluklar:
Fas-Cezayir arasındaki Batı Sahra sorunu, işbirliğini engeller. Libya’daki siyasi istikrarsızlık, bölgesel projeleri aksatır. 1994’ten beri liderler zirvesi düzenlenememesi, örgütü etkisizleştirir (The Guardian). [](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Eleştiriler:
AMU, ekonomik entegrasyon hedeflerine ulaşamadı. Bağlayıcı karar alma yetkisi olmaması, etkinliği sınırlar. Fas ve Cezayir’in rekabeti, örgütü “dondurulmuş” hale getirdi (Encyclopaedia Britannica). [](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union) 10. Güncel Gelişmeler (2024-2025)Libya Krizi: 2024’te Tunus ve Moritanya, AMU’nun Libya krizine bölgesel bir çözüm bulması için çağrıda bulunmuş; AMU, Libya’daki taraflar arasında arabuluculuk komitesi kurmayı planlamıştır (Euronews).
[](https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dunden-bugune-kuzey-afrika-da-otonomi-arayisi-magrip-arap-birligi/1975070)Batı Sahra Sorunu: 2024’te AMU, Batı Sahra sorununu çözmek için Fas ve Polisario Cephesi arasında arabuluculuk önerdi, ancak Cezayir’in itirazı nedeniyle ilerleme sağlanamadı (Reuters).
[](https://en.wikipedia.org/wiki/Arab_Maghreb_Union)Kültürel İşbirliği: 2025’te Mağrip Arap Basın Ajansı (MAP), Suriye Arap Haber Ajansı (SANA) ile işbirliği anlaşması imzaladı, medya değişimi ve ortak projeleri teşvik etti (Euronews).
[](https://www.sana.sy/tr/?p=322200)Enerji Projeleri: AMU, 2024’te Hazar Yeşil Enerji Koridoru’na destek vermiş; Cezayir ve Libya, yenilenebilir enerji projelerine katkıda bulunmuştur (Euronews).
11. Gelecek PerspektifiGüncel Durum: 2025 itibarıyla AMU, Batı Sahra sorunu ve Libya’daki istikrarsızlık nedeniyle etkisiz bir örgüttür. Ancak, Tunus ve Moritanya’nın yeniden etkinleştirme çabaları, örgüte yeni bir ivme kazandırabilir. Türkiye, AMU ülkeleriyle ekonomik işbirliğini güçlendirmeyi hedefler (T.C. Dışişleri Bakanlığı).
Miras: AMU, Mağrip ülkeleri arasında ekonomik ve kültürel entegrasyon hedefiyle kurulmuş, ancak siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle sınırlı başarı elde etmiştir. Gelecekte, yeşil enerji ve bölgesel arabuluculuk projeleriyle AMU’nun rolü artabilir (Council on Foreign Relations).
Faydalanılan Kaynaklar: Encyclopaedia Britannica, Reuters, The Guardian, Council on Foreign Relations, The Economist, Financial Times, Politico, Deutsche Welle, Foreign Affairs, Bloomberg, SAIS Review of International Affairs, Center for Strategic and International Studies, Brookings Institution, The Wall Street Journal, International Institute for Strategic Studies, UN Economic and Social Commission for Africa, T.C. Dışişleri Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, WAM, Euronews
Adres - 73, Rue Tensift, Agdal Rabat, Fas telefon - 212 537 68 13 74/73/72/71 faks - 212 537 68 13 77 e-posta - Sg.uma@maghrebarabe.org web sitesi - https://maghrebarabe.org/